Jak chronić pracowników budowy przed porażeniem prądem elektrycznym?

Zacznijmy od tego, że środki ochrony przyciwporażeniowej można podzielić na organizacyjne i techniczne.

Organizacyjne środki ochrony przyciwporażeniowej obejmują:

• dbanie o odpowiednie kwalifikacje personelu,
• wyposażenie terenu budowy i pracowników w sprzęt ochronny,
• organizację szkoleń

oraz inne działania takie jak np. oznakowanie stref niebezpiecznych.

Ważną sprawą jest zabezpieczenie elektrycznych rozdzielnic budowlanych przed dostępem nieupoważnionych osób. Przepis rozporządzenia ministra infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. z 2003 r. nr 47, poz. 401; dalej: rozporządzenie w sprawie bhp na budowie) nakazuje takie rozmieszczenie tych rozdzielnic, aby odległość do zasilanych z nich odbiorników nie przekraczała 50 metrów. Zalecenie to ma na celu zapewnienie możliwości szybkiego, także ręcznego, awaryjnego wyłączenia napięcia.

Omawiane rozporządzenie w sprawie bhp na budowie przewiduje ponadto konieczność bezpiecznego połączenia odbiorników energii elektrycznej z rozdzielnicami, a także zabezpieczenie przewodów elektrycznych przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Wymagane jest ponadto przeprowadzanie okresowych kontroli stacjonarnych urządzeń elektrycznych pod względem bezpieczeństwa ich działania nie rzadziej niż raz na miesiąc, a także kontrola stanu i pomiaru rezystancji izolacji tych urządzeń nie rzadziej niż raz na pół roku.

Kontrolę należy przeprowadzić ponadto przed:

• uruchomieniem urządzenia po dokonanych naprawach lub wymianie części,
• uruchomieniem po miesięcznym lub dłuższym postoju,
• uruchomieniem po przemieszczeniu urządzenia.

W instalacjach elektrycznych występujących na budowie należy, jak w każdej instalacji, stosować zabezpieczenie przed porażeniem prądem elektrycznym. Muszą odpowiadać zaleceniom zawartym w Polskich Normach:

1. PN-HD 60364-7-704:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 7-704: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji – Instalacje na terenie budowy i rozbiórki.
2.  PN-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
3.  PN-HD 60364-5-54:2011 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Uziemienia, przewody ochronne i przewody połączeń ochronnych.

Zgodnie z zawartymi w nich zapisami należy stosować ochronę podstawową (przed dotykiem bezpośrednim) oraz ochronę w przypadku uszkodzenia (przed dotykiem pośrednim) lub w miarę potrzeby obie te ochrony jednocześnie.

W normalnych standardowych sytuacjach ochronę podstawową stanowi izolacja robocza, w którą fabrycznie wyposażone jest każde urządzenie, osprzęt lub przewody elektryczne. Izolacja ta zostaje dostosowana do napięcia, przy którym pracuje dane urządzenie lub przewód.

Podobnie np. silniki przystosowane do rozruchu za pośrednictwem przełącznika „gwiazda-trójkąt” mają izolację na napięcie 660 V, podczas gdy normalnie izolacja silników jest wykonywana na 500 V.

Środki ochrony dodatkowej w warunkach budowy to:

• ograniczenie do 25 V prądu przemiennego lub 60 V prądu stałego napięcia zasilania odbiorników (np. narzędzi zasilanych z własnych akumulatorów o bardzo niskim napięciu),
• samoczynne wyłączanie zasilania przez instalowanie wyłączników różnicowoprądowych oraz nadmiarowoprądowych,
• stosowanie urządzeń II klasy ochronności oznakowanych na tabliczce znamionowej symbolem podwójnego kwadratu i wyposażonych w specjalną wtyczkę bez styku ochronnego,
• indywidualną separację odbiorników (zasilanie za pośrednictwem specjalnego transformatora),
• połączenia wyrównawcze.

Wybór środków ochrony zależy także od układu sieci, z której zasilana jest budowa. W tabeli zestawiono przykładowe środki ochrony w zależności od dwu różnych systemów sieci zasilającej.

Tabela. Stosowana ochrona dodatkowa w zależności od sieci zasilającej

Występujące na terenie budowy urządzenia zasilające go w energię elektryczną – linie napowietrzne lub kablowe stanowią strefę szczególnego zagrożenia. Jeżeli teren budowy zasilany jest linią napowietrzną, strefę zasilania należy lokować na jego skraju.

Zaleca się, aby rozdzielcze linie napowietrzne były wykonane przewodami w izolacji. Linie rozdzielcze powinny być chronione przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz prowadzone możliwie najkrótszymi trasami. Należy przy tym, jak już wspomniano, unikać skrzyżowań z drogami transportowymi.

Proszę pamiętać również, że wszelkie naprawy i przeglądy urządzeń elektrycznych powinny być odnotowane w książce konserwacji urządzeń.

Ponadto:

• elektryczne narzędzia ręczne należy kontrolować zgodnie z instrukcją producenta, a wyniki kontroli muszą być zapisywane i przechowywane przez kierownika budowy,
• sprzęt do spawania elektrycznego powinien spełniać wymagania określone w przepisach dotyczących systemu oceny zgodności oraz być użytkowany zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową − każdy spawany przedmiot powinien być uziemiony,
• narzędzia elektryczne i oprawy oświetleniowe stosowane przy pracach prowadzonych wewnątrz zbiorników i w innych zamkniętych przestrzeniach powinny pracować przy obniżonym do bezpiecznej granicy napięciu (25 V prądu przemiennego lub 60 V prądu stałego), a transformatory obniżające to napięcie powinny znajdować się poza strefą zagrożenia.