Podręczny sprzęt gaśniczy i środki gaśnicze

W skład podręcznego sprzętu gaśniczego wchodzą:

• gaśnice przenośne,

• gaśnice przewoźne (agregaty gaśnicze),

• hydronetki wodne,

• koce gaśnicze.

Zestaw taki musi być dostosowany do charakteru zakładu pracy i specyfiki ewentualnego zagrożenia pożarem.

Tabela 1. Grupy pożarów

W praktyce na etykietach niektórych, zwłaszcza starszych, egzemplarzy podręcznego sprzętu gaśniczego (gaśnic) można jeszcze odczytać literę (indeks) E. Tym symbolem oznaczano sprzęt przeznaczony do gaszenia również instalacji i urządzeń elektrycznych pod napięciem. Obecnie oznaczenia takie zastępowane są informacją tekstową w tym zakresie.

W powszechnej sprzedaży dostępnych jest wiele typów gaśnic proszkowych o zawartości od 1 do 12 kg środka gaśniczego i zakresie stosowania w grupach pożarów A, B oraz C, a także B i C. Jednak w sytuacjach szczególnych, w których mogą wystąpić pożary metali, należy mieć na wyposażeniu gaśnice, które są wypełnione specjalnym proszkiem przeznaczonym do gaszenia takich pożarów.

Są one oznaczane przez niektórych producentów symbolem X i składają się:

• ze zbiornika,

• z zaworu dozującego wyposażonego w manometr (wskaźnik ciśnienia),

• z rurki syfonowej.

Gaśnice takie są bardzo wygodne i praktyczne, ponieważ nadają się do natychmiastowego użycia.

W gaśnicach oznaczanych przez niektórych producentów symbolem Z gazem roboczym (używanym do gaszenia) jest dwutlenek węgla (CO₂). Gaz ten zostaje umieszczony w odrębnym naboju, który znajduje się wewnątrz zbiornika gaśnicy. Dopiero po „odpaleniu” ładunku i uwolnieniu dwutlenku węgla (CO₂) oraz odczekaniu kilku sekund na rozprężenie gazu i wzburzenie proszku możliwe jest przystąpienie do gaszenia pożaru. Dozowanie środka gaśniczego (np. proszku) następuje przez prądownicę. Obecnie dostępne są gaśnice o masie 1, 2, 4, 6, 9 i 12 kg proszku gaśniczego.

Tabela 2. Przykładowe dane techniczne niektórych gaśnic proszkowych

Powszechnie stosowane są gaśnice proszkowe . Stanowią podstawowe zabezpieczenie przeciwpożarowe obiektów użyteczności publicznej, handlowych, usługowych i magazynowych oraz zakładów produkcyjnych różnych branż, w których ewentualne zagrożenie pożarem stanowią materiały zaliczane do grup pożarów A, B i C.

Nadają się one doskonale zarówno do zabezpieczenia magazynów paliw czy gazów technicznych, jak również ochrony archiwów, muzeów czy bibliotek. Można nimi także skutecznie i bezpiecznie gasić urządzenia elektryczne pod napięciem do 1000 V (w większości przypadków). Należy przy tym zachować odległość 1 m od gaszonego urządzenia.

Agregaty proszkowe AP-25 Z, AP-50 Z i AP-100 Z – to nic innego jak duże gaśnice umieszczane na wózku z uchwytem do ręcznego ciągnięcia. Mają one także odrębne zbiorniki na gaz roboczy. Obecnie dostępne są również agregaty typu X pod stałym ciśnieniem.

Tabela 3. Przykładowe dane techniczne agregatów proszkowych

Mechanizm gaśniczy proszków wynika z działania inhibicyjnego. Polega ono na przerywaniu łańcuchowej reakcji spalania, jej spowalnianiu w wyniku złożonych procesów chemicznych zachodzących w płomieniach.

Agregaty proszkowe są zalecane jako zabezpieczenie ppoż., na przykład:

• stacji paliw,

• zakładów petrochemicznych,

• hal fabrycznych branży chemicznej,

• malarni,

• lakierni.

Gaśnice i małe agregaty proszkowe są wygodne w użyciu, proste w obsłudze oraz niezawodne w działaniu.

Gaśnice śniegowe to ciężkie, stalowe butle wypełnione ciekłym dwutlenkiem węgla (CO₂). Po ich uruchomieniu następuje rozprężenie dwutlenku węgla (CO₂).

Część (CO₂) wydostaje się na zewnątrz gaśnicy w postaci zestalonego „śniegu” o temperaturze ok. –78°C. Dlatego przy użyciu gaśnicy śniegowej należy pamiętać o unikaniu kontaktu odkrytych części ciała ze „śniegiem”. Gaśnice śniegowe stanowią najczęściej uzupełnienie gaśnic proszkowych.

Choć zakres stosowania dwutlenku węgla do gaszenia jest określony umownie za pomocą grup pożarów B i C, gaśnice śniegowe należy rozmieszczać przeważnie w:

• serwerowniach,

• kotłowniach,

• centralach telefonicznych,

• akumulatorniach oraz

• przy tablicach rozdzielczych energii elektrycznej.

Gazowy dwutlenek węgla (CO₂) nie tylko skutecznie gasi urządzenia mechaniczne czy elektroniczne, ale – co także jest ważne – nie pozostawia skutków ubocznych w postaci zatarcia lub zabrudzenia.

Obecnie można spotkać się tylko z gaśnicami śniegowymi o masie 2 i 5 kg dwutlenku węgla (CO₂).

Tabela 4. Ogólne przykładowe dane techniczne nowych typów gaśnic śniegowych (GS 2 X i GS 5 X)

Każda gaśnica śniegowa oznaczona symbolem GS 5 X jest skonstruowana z następujących elementów:

• stalowego wysokociśnieniowego zbiornika, który jest pokryty powłoką epoksydową,

• szybko otwieralnego mosiężnego zaworu, który pozwala na dozowanie środka gaśniczego,

• bezpiecznika, który zapewnia bezpieczne użycie gaśnicy na wypadek wzrostu temperatury i ciśnienia w zbiorniku,

• trwałej poliamidowej prądownicy śniegowej o dużej efektywności strugi gaśniczej (wydobywającego się z gaśnicy „śniegu”),

• ergonomicznego drewnianego uchwytu, który zabezpiecza używającego gaśnicy przed przepływem ładunków elektrycznych i odmrożeniem dłoni.

Na rynku dostępne jest urządzenie podobne do gaśnicy, oznaczone symbolem GSE 2 X, przeznaczone do gaszenia urządzeń elektronicznych i elektrycznych pod napięciem. Utrzymanie dwutlenku węgla (CO₂) w postaci gazu w trakcie całego czasu gaszenia tym urządzeniem zapobiega powstawaniu szoku termicznego, z jakim można się spotkać podczas gaszenia ognia klasyczną gaśnicą śniegową (np. GS 2 X czy GS 5 X). Konstrukcja układu wylotowego, który został tu wyposażony w dyszę, pozwala dokładnie skierować środek gaśniczy na źródło ognia, nie powodując przy tym zniszczeń najbliższego otoczenia.

Najczęściej agregaty śniegowe występują w 3 rodzajach:

• ASL-30 – 1-butlowy, o zawartości 30 kg ciekłego dwutlenku węgla (CO₂);

• ASL-60 – 2-butlowy, o zawartości 60 kg ciekłego dwutlenku węgla (CO₂);

• TG (AS-10 i AS-12 zwane agregatami górniczymi) – 2 gaśnice śniegowe, 5 lub 6 kg, ustawione na wózku w pozycji pionowej oraz połączone ze sobą kolektorem z wężem wylotowym.

Środkiem używanym do gaszenia w gaśnicach i agregatach pianowych jest piana mechaniczna. Powstaje ona z kilkuprocentowego wodnego roztworu środka pianotwórczego wyrzucanego ze zbiornika pod ciśnieniem azotu lub dwutlenku węgla (CO₂).

Przykładowe typy gaśnic pianowych:

• GWP-6 X,

• GWP-6 Z,

• GWP-9 Z.

Objętość środka gaśniczego w tych gaśnicach to 6 dm³ lub 9 dm³, z azotem bądź dwutlenkiem węgla (CO₂) jako czynnikiem napędowym.

Rzadko stosowanym już podręcznym środkiem gaśniczym są agregaty pianowe. Na przykładzie agregatu pianowego AWP-25 ze środkiem pianotwórczym AFFF wyjaśnimy istotę działania takiego sprzętu.

Agregat pianowy AWP-25 ze środkiem pianotwórczym AFFF to stalowy zbiornik ciśnieniowy wypełniony kilkuprocentowym wodnym roztworem środka pianotwórczego. Po odkręceniu butli ze sprężonym powietrzem zawartość zbiornika zostaje wyrzucona na zewnątrz przez wąż pożarniczy i specjalną prądownicę, w której następuje proces mechanicznego wytworzenia piany.

To płachty o powierzchni około 3–4 m² wykonane z włókna szklanego lub innej dopuszczonej do stosowania w tym celu tkaniny. Koce gaśnicze służą do mechanicznego tłumienia niewielkich ognisk pożaru, w szczególności pożarów małych przedmiotów o zwartej budowie, na przykład:

• silników spalinowych i elektrycznych,

• cieczy łatwo palnych w pojemnikach, wannach, a także

• odzieży płonącej na człowieku.

Są one także stosowane do zabezpieczania materiałów palnych zagrożonych rozpryskami iskier lub kropli stopionego metalu podczas prac spawalniczych.

W zakresie rozmieszczenia podręcznego sprzętu gaśniczego w firmie istnieją pewne zasady. Dotyczą one liczby i rodzaju oraz usytuowania tego sprzętu. W zakresie ilości środka gaśniczego i rodzaju gaśnic obowiązują następujące reguły:

1. rodzaj gaśnic powinien być dostosowany do gaszenia tych grup pożarów, które mogą wystąpić w obiekcie;

2. 1 jednostka masy środka gaśniczego (2 kg lub 3 dm³) zawartego w gaśnicach powinna przypadać, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach dotyczących stacji i baz paliw płynnych, na każde:

a) 100 m² powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym urządzeniem gaśniczym:

• zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,

• produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m²,

• zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem;

b) 300 m² powierzchni innej strefy pożarowej, z wyjątkiem zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV.

Przepisy nie narzucają stosowania określonej wielkości napełnienia gaśnic, ale wymagają odpowiedniej łącznej ilości środka gaśniczego we wszystkich gaśnicach w danej strefie pożarowej. Od właściciela czy też zarządcy bądź użytkownika budynku zależy, jakie to będą gaśnice, czy 2 kg, 4 kg, czy też 6 kg lub większe.

Określa ono w megadżulach (MJ) średnią wartość cieplną wszystkich materiałów palnych zgromadzonych na 1 metrze kwadratowym (m²) budynku lub wydzielonych w nim poszczególnych stref pożarowych. Jednostką obciążenia ogniowego jest 1 MJ/m².

W przypadku baz i stacji paliw płynnych stosuje się następujące zasady dotyczące wyposażenia w gaśnice i inny podręczny sprzęt gaśniczy (w tym przypadku koce gaśnicze):

• 2 gaśnice przewoźne (agregaty gaśnicze) po 25 kg każda,

• 2 proszkowe gaśnice przenośne po 6 kg każda,

• 3 koce gaśnicze,

• 2 proszkowe gaśnice przenośne po 6 kg każda i koc gaśniczy na każde stanowisko wydawania gazu płynnego.

W przypadku miejsc prac żniwnych (np. młócenia zboża), niezależnie od wymaganych gaśnic, konieczne jest ich wyposażenie w beczkę z wodą o pojemności minimum 200 dm³ i wiadro lub inne narzędzie umożliwiające czerpanie wody.