Sygnalista a zgłaszanie nieprawidłowości w pracy - jak zgłosić?

Sygnalista to osoba, która jak wskazuje nazwa sygnalizuje o nieprawidłowościach, naruszeniach procedur lub wszelkich innych nieetycznych zachowaniach mających miejsce w organizacji, w której jest ona zatrudniona bądź z którą współpracuje. Co istotne, zgłoszenie to powinno nastąpić w dobrej wierze i dla wspólnego interesu, czyli nie może być motywowane osiągnięciem własnych korzyści. W praktyce sygnalistą może być zatem zarówno pracownik danej firmy, jak i jej klient, kontrahent, czy każda inna osoba współpracująca z danym podmiotem. Istotne jest także to, że sygnaliści to osoby, które mogę zgłaszać nieprawidłowości zarówno w firmach prywatnych, jak i jednostkach budżetowych.

Nowe przepisy dotyczące sygnalistów zapewniają im ochronę przed działaniami odwetowymi w związku ze zgłoszonymi nieprawidłowościami. Chodzi w tym przypadku przede wszystkim o zwolnienie z pracy w przypadku ujawnienia, że firma działa niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, ale nie tylko. Ustawa chroni bowiem sygnalistów także przed degradacją, zmianą miejsca pracy, czy wszelkimi innymi przejawami nierównego traktowania będącymi następstwem zgłoszonych naruszeń. Co istotne, ochroną objęte są nie tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, ale również pracujący na umowie zlecenia, czy praktykanci i stażyści.

Na podstawie definicji sygnalisty można stwierdzić, że naruszenia może zgłaszać praktycznie każdy. Warto jednak wziąć pod uwagę to, że ustawa gwarantuje ochronę przed zwolnieniem jedynie tym sygnalistom, którzy pracują w firmach zatrudniających co najmniej 50 pracowników i chodzi zarówno o przedsiębiorstwa publiczne, jak i jednostki budżetowe. Same zgłoszenia mogą dotyczyć natomiast wielu różnych kwestii, w tym między innymi:

• korupcji i łapownictwa;

• łamania zasad BHP;

• nepotyzmu i faworyzowania;

• mobbingu i dyskryminacji;

• nieprawidłowego zatrudniania.

Przyjęcie ustawy o ochronie sygnalistów to efektem implementacji do polskiego prawa przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Od kiedy firmy będą musiały wdrożyć nowe przepisy? Otóż, ustawa wchodzi w życie od 25 września 2024 roku i to właśnie od tego dnia organizacje będą zobowiązane do zapewnienia sygnalistom należytej ochrony oraz stworzenia dla nich wewnętrznych kanałów zgłoszeń. Istotne jest to, że można w tym celu skorzystać z narzędzi zewnętrznych, których przykładem może być dedykowana aplikacja dla sygnalistów GoWhistle.

Podsumowując należy stwierdzić, że sygnaliści zgłaszający nieprawidłowości w pracy zyskują dodatkową ochronę przed zwolnieniem. Samych zgłoszeń mogą natomiast dokonywać korzystając z kanałów wewnętrznych, bezpośrednio do Rzecznika Praw Obywatelskich lub jako ujawnienie publiczne.