Definicja pracownika na potrzeby pracy przy użyciu monitorów ekranowych

W przypadku licznych branż, zawodów oraz specjalności podstawowym narzędziem pracy jest komputer wyposażony w monitor ekranowy – czyli urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu. Osoba użytkująca komputer powinna mieć zapewnione właściwe warunki pracy, które normują w miarę kompleksowo przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U z 1998 r. nr 148, poz. 973). Dodatkowo, przepisy powyższego rozporządzenia wskazują na szczególne obowiązki, jakie obciążają pracodawcę względem pracowników, do których zaliczają się:

• obowiązki informacyjne,

• naprzemienne łączenie pracy przed monitorem ekranowym z pracami nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała,

jak również w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej, w tym w zakresie zapewnienia okularów korygujących wzrok.

Przepisy przywołanego wyżej rozporządzenia odwołują się do pojęcia pracownika. Na gruncie podstawowego źródła prawa pracy jakim jest Kodeks pracy.

W przypadku rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe definicja pracownika ma jednak inny kształt – z jednej strony zapewnia ochronę szerszej grupie zatrudnionych pracobiorców, ale jednocześnie nie odnosi się do każdego pracownika zatrudnionego na podstawie stosunku pracy.

Każda osoba zatrudniona przez pracodawcę użytkująca w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy – to dość pojemne sformułowanie w zakresie możliwości zatrudniania pracobiorców. W grę wchodzi zatem umowa o pracę – niezależnie od jej rodzaju, czasu trwania oraz celu w jakim została zawarta. Przepis wymienia praktykanta oraz stażystę. Wydaje się, że w grę wchodzą również pracownicy tymczasowi, których praca polegałaby na użytkowaniu w czasie pracy monitora ekranowego co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Jak wiadomo, przepisy dopuszczają możliwość zatrudniania pracobiorców na innej podstawie niż stosunek pracy – w ramach umów cywilnoprawnych. Skoro pracownikiem jest „każda osoba zatrudniona przez pracodawcę” użytkująca w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, to wydaje się, że pracownikiem na gruncie rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe będzie również osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenie czy umowy o dzieło.

Jak już wcześniej zasygnalizowałem, przepisy rozporządzenia normujące obowiązki pracodawcy względem pracowników nie będą miały zastosowana względem każdej osoby zatrudnionej na podstawie stosunku pracy – czyli spełniającej kryteria „pracownika” na gruncie prawa pracy. Wynika to z ograniczenia zawartego w definicji pracownika na potrzeby rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Jeżeli bowiem pracownik – w rozumieniu definicji zawartej w art. 2 Kodeksu pracy – użytkuje monitor ekranowy w czasie krótszym niż połowa dobowego wymiaru czasu pracy – wówczas mimo posiadania statusu pracownika na gruncie Kodeksu pracy – nie wpisuje się w szczególne pojęcie pracownika wynikające z rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Prawidłowe odróżnienie pracownika od osoby, która na gruncie rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe w pojęcie pracownika się nie wpisuje jest niezwykle istotne. Szczególnie w kontekście realizacji przez pracodawcę obowiązków w zakresie bhp, które są kontrolowane przez inspektorów PIP. W przypadku stwierdzenia uchybień w zakresie niewywiązywania się z obowiązków względem pracowników użytkujących monitory ekranowe, inspektorzy pracy wydają decyzje nakazowe, wyznaczając pracodawcy konkretny termin na ich realizację.