Wystąpienia pokontrolne inspektora PIP - dyskusja w sprawie ich skuteczności

Państwowy organ kontroli i nadzoru w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności w obszarze bhp, funkcjonuje w oparciu o ustawę o Państwowej Inspekcji Pracy. Pracodawcy i pracownicy służby BHP powinni znać wyżej przywołaną ustawę, ponieważ wynikają z niej nie tylko kwestie organizacyjne urzędu oraz zadania PIP. Unormowany jest w niej proces kontroli.

Należy pamiętać, że celem postępowania kontrolnego inspektora jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności:

• przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

• przepisów dotyczących legalności zatrudnienia

oraz udokumentowanie dokonanych ustaleń.

Tym samym, w pierwszym etapie kontroli inspektor weryfikuje określoną zakresem kontroli tematykę, np. przykład z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Drugim etapem postępowania kontrolnego jest spisanie protokołu z kontroli, który zawsze jest sporządzany w przypadku, gdy zostaną ustalone nieprawidłowości.

Należy jednak pamiętać, że kontrola nie jest celem samym w sobie wizyty inspektora PIP. Inaczej mówiąc, postępowanie inspektora nie kończy się na sfinalizowaniu protokołu poprzez podpisanie go przez inspektora oraz kontrolowanego pracodawcę. Protokół stanowi bowiem uzasadnienie faktyczne dla wydawanych w następstwie kontroli środków prawnych – nakazów oraz wystąpień. Sfinalizowanie protokołu kończy więc jedynie postępowanie kontrolne.

Jeżeli kontrola wykazała nieprawidłowości w obszarze bhp wydawane są nakazy mające moc decyzji administracyjnych, które w razie niewykonania podlegają egzekucji administracyjnej. Tym samym obwarowane są niejako przymusem państwowym w przypadku braku dobrowolnej realizacji. Nie można tego samego powiedzieć o wystąpieniach, które stanowią niewładczy środek prawny, a które są wydawane, gdy nieprawidłowości dotyczą kwestii prawnej ochrony pracy.

W ostatnim czasie została podjęta dyskusja poddająca wątpliwość skuteczność środków prawnych inspektorów – w szczególności wspomnianych wystąpień. Podnosi się argument, że po co kierować wnioski zawarte w wystąpieniu, skoro podmiot kontrolowany nie musi ich wykonywać, bowiem nie istnieją żadne sankcje.

Niezależnie od tego, że wystąpienie, co do zasady, nie podlega egzekucji w dużej części wystąpienia okazują się być efektywnym środkiem.

Należy ponadto zauważyć, że część wystąpień dotyczy również w pewnym stopniu sfery bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nie można jednak zgodzić się z tym, że brak realizacji wystąpienia nie może spotkać się z żadnym rodzajem sankcji. Warto bowiem zwrócić uwagę na przepis art. 218 § 1a Kodeksu karnego, z którego wynika, że kto wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego – podlega grzywnie karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Uwzględniając powyższe, jeżeli wnioski inspektora zawarte w wystąpieniu nie zostaną zrealizowane, nie można wykluczyć, że sytuacja zostanie potraktowana w kategoriach złośliwego albo uporczywego naruszania uprawnień prawa pracownika wynikających ze stosunku pracy. W takich przypadkach inspektor będzie miał prawo złożyć do prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia wspomnianego przestępstwa. Będzie to pośrednią „sankcją”, w sytuacji gdy podmiot kontrolowany nie zdecydował się na wykonanie wystąpienia, tylko dlatego, że nie jest decyzją administracyjną i co do zasady nie musi podlegać wykonaniu.