Co grozi pracodawcy za dopuszczenie pracownika do pracy bez badań lekarskich

Pracodawca, jako organizator pracy w zakładzie, ma m.in. obowiązek dbać o przestrzeganie przepisów i zasad bhp oraz organizować pracę w bezpieczny sposób. Jednym z obowiązków w tym zakresie jest skierowanie pracownika na badania profilaktyczne, które mają stwierdzić, czy pracownik może wykonywać pracę na danym stanowisku. Już na wstępie należy zaznaczyć, ze w myśl przepisów Kodeksu pracy pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez badań lekarskich. Za skierowanie na badania profilaktyczne i wyegzekwowanie od pracownika tych badań we właściwym terminie odpowiada wyłącznie pracodawca.

Proszę mieć na uwadze, że osoby dopuszczające się wykroczeń lub przestępstw przeciwko prawom pracownika ponoszą odpowiedzialność zarówno wtedy, gdy działają z winy umyślnej, jak i nieumyślnej.

Kontrole przestrzegania przez pracodawcę  przepisów prawa pracy w zakresie ochrony zdrowia pracowników, są przeprowadzane przez uprawnione organy państwowe, tj.:

• Państwową Inspekcję Pracy,
• Państwową Inspekcję Sanitarną.

Dopuszczenie pracownika do pracy bez badań lekarskich obciążone jest sankcjami (np. nakaz, wystąpienie, decyzja, mandat).

Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego w wysokości od 1000 do 2000 zł. Również  inspektorzy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (dalej: PIS) są uprawnieni do nakładania kar grzywny wobec osób winnych zaniedbań w przypadku naruszenia praw o ochronie zdrowia i ochronie pracy.

PIS może zastosować upomnienie, lub zastosować grzywnę w drodze mandatu karnego. Ponadto PIS pobiera opłatę za czynności kontrolne w przypadku stwierdzenia naruszenia obowiązujących przepisów przez pracodawcę.

Zgodnie z Kodeksem pracy, kto, będąc odpowiedzialnym za stan bhp albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny od 1000 do 30 tysięcy zł.

Proszę zwrócić uwagę, że to pracodawca jest odpowiedzialny przede wszystkim za zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeśli nie dopełni swoich obowiązków w tej kwestii, narażając tym samym pracowników na utratę zdrowia lub życia, podlega nawet karze pozbawienia wolności do lat 3.

Jednak może się zdarzyć, że zaniedbania pracodawcy nie są zamierzone, a nieumyślne. W takiej sytuacji podlega karze pozbawienia wolności do roku, ewentualnie karze ograniczenia wolności lub grzywnie. Ponadto, jeśli pracodawca dobrowolnie usunął grożące niebezpieczeństwo, nie będzie podlegał przewidywanym karom.

Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że „wymóg posiadania aktualnych badań lekarskich przez pracownika obciąża pracodawcę, nie może on dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Pracodawca jest bowiem odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś w przypadku ich nieprzestrzegania to pracodawca, a nie pracownik podlega karze”.

Pracodawca może również ponosić odpowiedzialność cywilną za niedopełnienie swoich obowiązków i zostać obarczony odszkodowaniem

Niezastosowanie się pracodawcy do przepisów o konieczności skierowania pracownika na badania lekarskie stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym.

Na cywilnoprawne ujęcie odpowiedzialności pracodawcy pozwala regulacja Kodeksu pracy, która odsyła do kodeksu cywilnego w zakresie spraw nieuregulowanych w prawie pracy zastrzegając przy tym, że z kodeksu cywilnego można stosować te normy, które nie są sprzeczne z prawem pracy.

Przy tym zgodnie z regułami prawa cywilnego, odpowiedzialność pracodawcy nie podlega ograniczeniom, lecz jest określona tylko dolna jej granica. Dla odpowiedzialności pracodawcy nie ma też znaczenia, czy szkoda została przez niego wyrządzona umyślnie, czy nieumyślnie.

Odpowiedzialność pracodawcy z zależności od sytuacji może mieć charakter kontraktowy lub deliktowy za szkody powstałe w wyniku czynu niedozwolonego. Kodeks cywilny daje pracownikowi  lub członkom rodziny pracownika, który poniósł śmierć, możliwość wystąpienia z powództwem o odszkodowanie lub zadośćuczynienie za szkody wynikłe z pracy bez ważnych badań lekarskich (wstępnych, okresowych lub kontrolnych).

Jednak jest światełko w tunelu, bowiem wstępnym badaniom lekarskim od 1 kwietnia 2015 r. nie podlegają osoby:

• przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą,
• przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych,
• przyjmowane do pracy u nowego pracodawcy, a pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych

(art. 229 § 11 i § 12kp).