Hałas w miejscu pracy – skutki zdrowotne i obowiązki pracodawcy

Pracownicy narażeni na hałas często nie zdają sobie sprawy, że nawet hałas o średnim natężeniu, jeśli działa przez długi czas, może powodować pogorszenie stanu zdrowia. Zgodnie z przepisami BHP, hałas w środowisku pracy powinien być monitorowany, a pracodawca ma obowiązek eliminowania lub ograniczania jego źródeł.

Narażenie na hałas w pracy może prowadzić do licznych i zróżnicowanych skutków zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Najczęściej obserwowanym efektem jest uszkodzenie słuchu, w tym trwały ubytek słuchu wynikający z uszkodzenia komórek rzęsatych w uchu wewnętrznym. Wysoki poziom hałasu może również prowadzić do chorób układu krążenia, takich jak nadciśnienie, arytmia czy zwiększone ryzyko zawału serca.

Inne skutki hałasu to:

• zaburzenia koncentracji i pamięci,

• zwiększone napięcie nerwowe i drażliwość,

• osłabienie odporności organizmu,

• trudności w porozumiewaniu się w zespole,

• wzrost ryzyka popełnienia błędów i wypadków przy pracy.

Hałas wpływa również negatywnie na układ hormonalny – zakłóca pracę tarczycy i gruczołów płciowych. W skrajnych przypadkach może prowadzić do chorób psychosomatycznych oraz długotrwałego stresu.

Tabela. Skutki działania hałasu na zdrowie pracownika w zależności od poziomu ciśnienia akustycznego

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy oraz Rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2018 r., poz. 1286), pracodawca ma obowiązek chronić pracowników przed nadmiernym narażeniem na hałas.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy należą:

• identyfikacja stanowisk pracy, na których występuje hałas powyżej dopuszczalnych norm,

• przeprowadzanie pomiarów hałasu – regularnie i zgodnie z obowiązującymi metodami,

• ocena poziomu ekspozycji pracowników na hałas (LEX,8h; LEX,w),

• wdrażanie środków ograniczających hałas u źródła (np. wymiana maszyn, ekrany akustyczne),

• zapewnienie odpowiednich środków ochrony indywidualnej, w tym ochronników słuchu,

• szkolenie pracowników w zakresie zagrożeń związanych z hałasem oraz metod ochrony.

Bez względu na zastosowaną metodę oceny ryzyka zawodowego związaną z hałasem, należy:

• zebrać niezbędne dokumenty i informacje,

• sporządzić spis stanowisk, na których istnieje narażenie na hałas,

•  dokonać badań i pomiarów hałasu.

Na podstawie:

• obserwacji,

• rozmów z pracownikami,

• danych literaturowych,

• opinii specjalistów

należy wziąć pod uwagę różne elementy wpływające na potencjalne szkody, jakie może wyrządzić hałas.

Podczas obserwacji należy zwrócić uwagę, czy na stanowisku nie występują niebezpieczne substancji chemiczne, które mogą występować w postaci par. W wyniku ich obecności może nastąpić wzrost narażenia na niebezpieczne czynniki chemiczne przy równoczesnym narażeniu pracownika na hałas. Dotyczy to sytuacji, gdy występują w środowisku pracy substancje ototoksyczne.

Aby ocenić stopień narażenia pracowników na hałas w miejscu pracy, konieczne jest przeprowadzenie jego pomiaru. W zależności od specyfiki stanowiska oraz charakteru hałasu stosuje się dwie podstawowe metody pomiarowe: metodę bezpośrednią oraz metodę pośrednią.

Metoda ta polega na ciągłym pomiarze ekspozycji pracownika na hałas z wykorzystaniem dozymetru lub całkującego miernika poziomu dźwięku. Urządzenia te rejestrują poziomy hałasu przez cały czas pracy, co pozwala na dokładne określenie rzeczywistego obciążenia dźwiękiem.

Zalety:

• wysoka dokładność,

• brak potrzeby stosowania skomplikowanych obliczeń,

• szczególnie przydatna w przypadku hałasu nieustalonego lub impulsowego.

Wady:

• czasochłonność (pomiar trwa przez całą zmianę roboczą lub dłużej).

Ta metoda zakłada pomiar hałasu w wybranych przedziałach czasu i obliczenie równoważnego poziomu dźwięku A (LAeq, Te) dla całego okresu pracy. Wyniki uzyskuje się przy pomocy odpowiednich wzorów matematycznych.

Zalety:

• krótszy czas wykonywania pomiarów,

• mniejsze zaangażowanie zasobów kadrowych.

Wady:

• większe ryzyko błędu, szczególnie przy hałasie zmiennym i impulsowym,

• konieczność zaawansowanej interpretacji wyników.

Ochrona pracowników przed hałasem powinna opierać się na zasadzie hierarchii działań – od eliminacji źródła zagrożenia, poprzez zastosowanie rozwiązań organizacyjnych i technicznych, aż po środki ochrony indywidualnej. Tylko takie podejście pozwala na skuteczne ograniczenie narażenia na hałas w środowisku pracy.

Środki ochrony zbiorowej

• izolowanie źródeł hałasu (np. osłony akustyczne, obudowy maszyn),

• stosowanie ekranów dźwiękochłonnych,

• organizacja stanowisk pracy w sposób ograniczający ekspozycję (np. rotacja pracowników, lokalizacja w oddzielonych pomieszczeniach),

• wygłuszanie pomieszczeń – montaż paneli akustycznych, sufitów podwieszanych.

Środki ochrony indywidualnej

• nauszniki przeciwhałasowe – szczególnie skuteczne przy hałasie impulsowym,

• wkładki przeciwhałasowe (stopery) – dostosowane do kanału słuchowego użytkownika,

• aktywny system redukcji hałasu – w nowoczesnych rozwiązaniach.

Hałas w miejscu pracy to istotne zagrożenie, które może prowadzić do szeregu negatywnych skutków zdrowotnych – od pogorszenia słuchu po zaburzenia układu nerwowego i krążenia. Długotrwałe narażenie pracowników na hałas może skutkować spadkiem wydajności, koncentracji i bezpieczeństwa pracy.

Zgodnie z przepisami, pracodawca ma obowiązek nie tylko dokonywać pomiarów hałasu, ale też wdrażać odpowiednie środki ochrony – zarówno zbiorowe, jak i indywidualne. Właściwa ocena ryzyka zawodowego i systematyczna kontrola poziomu hałasu to kluczowe działania, które pozwalają ograniczyć jego szkodliwy wpływ.

Hałas w miejscu pracy skutki zdrowotne to temat, którego nie wolno bagatelizować. Im szybciej zidentyfikujesz zagrożenia i podejmiesz działania, tym skuteczniej ochronisz zdrowie swoich pracowników.