Wynagrodzenie za szkolenie bhp podlega oskładkowaniu

Specjalista ds. bhp zawarł z firmą produkcyjną umowę o przeprowadzenie szkolenia zawodowego dla pracowników, które polegało na przeprowadzeniu cyklu wykładów z dziedziny bhp dotyczących zagrożeń na stanowiskach pracy. Umowa ta była umową o dzieło. Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tego typu umowy nie są oskładkowane.

To jednak zakwestionował ZUS, który – po przeprowadzeniu kontroli uznał, że umowa o szkolenie bhp nie spełniała warunków umowy o dzieło, ale była faktycznie umową o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu. Takie umowy są już podstawą do objęcia ich ubezpieczeniami społecznymi, a zatem także ubezpieczeniem zdrowotnym, czyli podlegają oskładkowaniu. Na wniosek ZUS Dyrektor Wojewódzkiego Oddziału NFZ wydał decyzję stwierdzającą podleganie obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zawartej umowy o świadczenie usług szkoleniowych.

Od decyzji NFZ firma, jako płatnik, odwołała się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który to odwołanie oddalił. Skarga kasacyjna firmy także nie odniosła skutku – Naczelny Sąd Administracyjny także oddalił skargę.

NSA w uzasadnieniu wskazał, że z przepisów Kodeksu cywilnego, regulujących umowę o dzieło, w relacji do przepisów KC odnoszących się do umów o świadczenie usług, do których odpowiednio mają zastosowanie przepisy o zleceniu wynika, iż między stronami umowy o dzieło nie występuje jakikolwiek stosunek zależności lub podporządkowania. Oczywiście przyjmujący zamówienie, zobowiązując się do wykonania dzieła, może współdziałać z zamawiającym, jeżeli współdziałanie to jest potrzebne do wykonania dzieła i nie ciąży na nim zasadniczo obowiązek osobistego wykonania dzieła – chyba, że wynika to z umowy o dzieło lub charakteru dzieła. Poza tym przedmiot umowy o dzieło może być określony w różny sposób i różny może być stopień dokładności takiego określenia – pod warunkiem, że nie budzi wątpliwości o jakie dzieło chodzi oraz że cechą konstytutywną dzieła jest samoistność (materialnego lub niematerialnego) rezultatu.

W efekcie nie można uznać za dzieło czegoś, co nie odróżnia się w żaden istotny sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy materialnych bądź niematerialnych, gdyż wówczas zatraciłby się indywidualny charakter dzieła, które jednocześnie – co oczywiste – nie musi być oczywiście czymś nowatorskim i niewystępującym jeszcze na rynku.

Uwzględniając przedmiot spornej w sprawie umowy, który, który obejmował swoim zakresem wykonanie "Szkolenia zawodowego – wykładów z dziedziny bhp – zagrożenia na stanowiskach pracy" NSA stwierdził, że wprawdzie możliwa jest umowa o dzieło, której przedmiotem jest wygłoszenie wykładu, to jednak pod warunkiem, iż wykładowi można przypisać cechy utworu. Natomiast ten warunek spełnia tylko wykład naukowy o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, wypełniający kryteria twórczego i indywidualnego dzieła naukowego. Przedmiot umowy będzie mógł być oceniony też z punktu widzenia praw autorskich.

Prowadzi to do wniosku, że temat szkolenia oraz przeprowadzonego w jego ramach wykładu, których przygotowanie i wygłoszenie zostało zlecone uczestnikowi postępowania, jednoznacznie wskazują na to, iż podjęte w realizacji wymienionych czynności działania nie miały jednak cech twórczych indywidualizujących dzieło, jako ich rezultat, lecz charakter odtwórczy. Dotyczyły one przestrzegania powszechnych przecież zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przez co miały stricte edukacyjny charakter, ale już nie twórczy i oryginalny. Nie mogły więc być przedmiotem umowy o dzieło, ale umowy o świadczenie usług edukacyjnych.

Z tego punktu widzenia, co do zasady, należy przyjąć, że do umów, których przedmiotem jest proces edukacyjny, pozyskiwania wiedzy, zdecydowanie bardziej pasują wzorce normatywne określone w art. 750 k.c. – czyli umowy o świadczenie usług. Próba zawarcia umowy o dzieło w przypadku zajęć edukacyjnych będzie więc niemal zawsze skazana na porażkę,

Źródło: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 lipca 2020 r. sygn. II GSK 487/20