Wypadek spowodował pracownik? Składka wypadkowa nie powinna być podwyższona

W sprawie rozpoznanej przez Sąd Najwyższy w wyroku z 4 czerwca 2013 r., sygn. akt I UK 526/12 w warmińsko-mazurskim oddziale spółki E., działającej w branży energetycznej miały miejsce dwa poważne wypadki przy pracy w 2009 r. Pierwszym był wypadek śmiertelny pracownika wysłanego do naprawy linii energetycznej. Został porażony prądem, gdyż nie przygotował się właściwie do pracy i nie wyłączył zasilania sieci. W drugim przypadku dwaj pracownicy zostali poważnie poparzeni, a dodatkowym skutkiem było zniszczenie urządzeń elektrycznych. Stało się tak również na skutek zlekceważenia przez pracowników zasad bhp. Mieli wykonać przyłącza kabla wysokiego napięcia. Nie zastosowali narzędzi, ani środków ochronnych (kasków i masek), a w toku prac jeden z nich upuścił znajdujący się pod napięciem kabel na znajdujący się pod napięciem panel z bezpiecznikami, powodując tym samym zwarcie.

Postępowanie powypadkowe wykazało, że pracodawca właściwie dobrał pracowników, ze względu na ich doświadczenie, do wykonania takich prac, przeszkolił ich oraz zapewnił wszystkie narzędzia i środki ochrony osobistej. Inspekcja pracy stwierdziła zatem, że pracodawca nie ponosi winy w obu wypadkach, a winni są jedynie pracownicy, którzy do wypadków się przyczynili. Jednocześnie skierowała do ZUS wniosek o podwyższenie pracodawcy składki na ubezpieczenie wypadkowe aż o 100%.

Inspektor pracy może wystąpić do jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek z wnioskiem o podwyższenie płatnikowi składek, u którego w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie przepisów bhp, o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy – art. 36 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).

ZUS uznał za zasadne wystąpienie inspekcji pracy i wydał decyzję podnoszącą dwukrotnie wartość składki wypadkowej.

Spółka odwołała się od decyzji ZUS, jednak zarówno w sądzie I jak i II instancji przegrała sprawę. Skierowała więc do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną.

Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną za zasadną, i uchylił orzeczenie apelacyjne. Nakazał też ponowne rozpatrzenie sprawy wskazując, że podniesienie składki wypadkowej o 100% nie może następować w każdym przypadku nieprzestrzegania przepisów bhp, niezależnie od tego, kto je złamał. Oczywiście pracodawca ponosi odpowiedzialność za ewentualne naruszenia zasad bhp wynikających z art. 207 Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych, ale nie można traktować tej odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, bez uwzględnienia działań pracowników. Równocześnie zawinienie pracownika nie jest w takim wypadku decydujące. Należy bowiem oddzielić odpowiedzialność pracodawcy od winy pracownika. W takich sprawach zawsze należy sprawdzać, czy pracodawca należycie wykonywał obowiązki z zakresu bhp.

Warto pamiętać, że ZUS nie jest związany wnioskiem inspektora pracy o podwyższenie składki i samodzielnie stwierdza czy doszło do naruszenia przepisów bhp po stronie pracodawcy.