Zagrożenia mechaniczne w gospodarstwie rolnym

Już na wstępie należy podkreślić, iż prace w gospodarstwie rolnym oznaczają się niezwykłą różnorodnością – niespotykaną w żadnej innej branży. Wykonywane są przy użyciu rozmaitych maszyn i urządzeń technicznych, w rozmaitych miejscach i warunkach – co powoduje, że środowisko pracy jakim jest szeroko rozumiane gospodarstwo rolne charakteryzuje się szczególnie dużą liczbą zagrożeń.

Obok zagrożeń chemicznych, biologicznych, pyłowych czy związanych z użytkowaniem prądu elektrycznego, szczególny charakter mają zagrożenia mechaniczne.

Warto mieć świadomość, że źródłem zagrożeń mechanicznych są czynniki mechaniczne jakie występują w ramach prawidłowo realizowanego procesu pracy – jak i przez czynniki jakie występują doraźnie w związku z działaniem siły wyższej, której źródłem są szeroko rozumiane siły przyrody, zakłócenia czy awarie maszyn rolniczych.

Jak wiadomo, praca w gospodarstwie rolnym wiąże się z licznymi czynnościami wyznaczanymi często przez konkretne pory roku z wykorzystaniem rozmaitych maszyn i urządzeń. Szeroki zakres prac wykonywanych przez rolnika i niezwykle złożony poziom środowiska pracy generuje tym samym bardzo szerokie spektrum zagrożeń mechanicznych.

Maszyny

Podstawowym i najbardziej oczywistym źródłem zagrożeń mechanicznych są szeroko stosowane rozmaite maszyny rolnicze. Nawet prawidłowe ich wykorzystywanie nie zawsze pozwala uniknąć niebezpieczeństwa związanego z ich stosowaniem. Redukcja zagrożeń mechanicznych, których źródłem są maszyny, powinna odbywać się przede wszystkim z uwzględnieniem zasad postępowania wynikających z rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie.

W pierwszej kolejności należy mieć na względzie, iż wszelkie prace z wykorzystaniem sprzętu rolniczego powinny być wykonywane zgodnie z zasadami wynikającymi z instrukcji obsługi. W przypadku maszyn samojezdnych należy zapewnić aby ich obsługa była realizowana przez osoby legitymujące się właściwymi kwalifikacjami oraz przeszkoleniem wymaganym przy obsłudze danych maszyn.

Jak wiadomo użytkowanie maszyn rolniczych wiąże się nie tylko z bezpośrednią pracą z ich wykorzystaniem zgodnie z przeznaczeniem. Aby dane urządzenia mogły poprawnie i bezpiecznie funkcjonować – co jest zasadniczym warunkiem dla redukcji zagrożeń mechanicznych związanych z ich eksploatacją – niezbędne jest utrzymywanie maszyn we właściwym stanie technicznym. Wiąże się to z kontrolą stanu technicznego, regulowaniem urządzeń oraz dokonywaniem doraźnych napraw i prac konserwacyjnych. Niezbędne jest również czyszczenie części lub zespołów roboczych sprzętu rolniczego.

Spadające przedmioty

Zagrożenia mechaniczne w gospodarstwie mogą wiązać się ze spadającymi przedmiotami. Wszelkie prace – na przykład układania bel siana w stosy, wymagające wejścia na kolejne piętra stosu lub piętra stodoły, co dodatkowo wiąże się z pracą na wysokości i z ryzykiem niekontrolowanego upadku różnych przedmiotów. Ponadto prace te stwarzają istotne zagrożenie wypadkowe.

Wynika z tego, że spadające przedmioty mogą stwarzać zagrożenie nie tylko w ramach prac budowlano-remontowych. Z pozoru rutynowe czynności takie jak prace załadunkowo-przeładunkowe wiążą się z ryzykiem wypadnięcia ładowanych przedmiotów, co może w zależności od konkretnego przypadku skutkować nawet bardzo poważnymi urazami.

Ograniczona przestrzeń

Bezpieczne wykonywanie zmechanizowanych pracy w gospodarstwie wymaga zapewnienia również właściwej przestrzeni. Zasada ta dotyczy zarówno zachowania właściwych przejść i dojść w budynkach gospodarczych, jak i zapewnienia właściwych dojazdów. Stanowiska postojowe jak również dojazdy do budowli rolniczych powinny posiadać utwardzoną nawierzchnię, pozwalającą na odpływ wód opadowych.

Powierzchnie

Zagrożenia mechaniczne w gospodarstwie rolnym wiążą się nie tylko z ograniczonymi przestrzeniami powodującymi brak właściwej ergonomii pracy. Ograniczanie zagrożeń mechanicznych wiąże się z koniecznością zapewnienia właściwego stanu powierzchni na których odbywa się praca. W przeciwnym razie niezwykle łatwo o potknięcia oraz poślizgnięcia skutkujące upadkami.

Nawierzchnia nierówna, nieutwardzona, na której zalega woda a w zimie śnieg i lód szczególnie sprzyja upadkom. Może do nich dojść również we wnętrzach budowli gospodarskich gdzie szczególne niebezpieczeństwo stanowią wysokie progi przy wejściach jak również nierówna i śliska nawierzchnia.

Transportowane przedmioty

Obok zagrożeń mechanicznych, których źródłem jest użytkowany sprzęt rolniczy, omawiane zagrożenia mogą wynikać z prac związanych z transportem rozmaitych przedmiotów – płodów rolnych, zwierząt.

Transport w zależności od przemieszanego ładunku co do zasady powinien odbywać się z wykorzystaniem właściwych środków technicznych. W ostateczności dopuszczalne są tzw. ręczne prace transportowe, których towarzyszą zagrożenia mechaniczne związane np. z potknięciem się czy upadkiem.

Organizując ręczne prace transportowe, zatrudniając pracowników w gospodarstwie rolnym, należy odwołać się do przepisów rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym. Przepisy przywołanego rozporządzenia określają zarówno ogólną organizację ręcznych prac transportowych – jak również dopuszczalne masy przemieszczanych przedmiotów, ładunków oraz materiałów.

Ignorowanie występujących niemal na każdym kroku podczas pracy w gospodarstwie zagrożeń mechanicznych może prowadzić do bardzo poważnych następstw. Są nimi wszelkiego rodzaju urazy związane z czynnikami mechanicznymi, w szczególności takie jak:

• złamania oraz zwichnięcia,
• zgniecenia oraz zmiażdżenia,
• obcięcia,
• potłuczenia,
• nakłucia oraz przekłucia,
• otarcia oraz skaleczenia.

Wypadki przy pracy rolniczej w związku z licznymi czynnikami mechanicznymi mogą mieć miejsce przy bardzo szerokim spektrum czynności. Warto pamiętać, że definicja wypadku przy pracy rolniczej – mimo identycznych urazów, została ukształtowana w sposób szczególny – w stosunku do definicji wypadku przy pacy – wspólnej dla pracowników. Jej źródłem jest ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W przypadku wypadków, które towarzyszą pracom przy użytkowaniu maszyn rolniczych, urazy dotyczą w dużej mierze palców, dłoni, przedramion, stup oraz podudzi. Spora grupa wypadków związanych z czynnikami mechanicznymi dotyczy nieprawidłowego obchodzenia się z ciągnikiem oraz sprzęgania z nim maszyn oraz urządzeń.

Proszę mieć na uwadze również, że zagrożenia mechaniczne występujące w gospodarstwach wiążą się nie tylko z pracami przy użyciu „oficjalnych” maszyn i urządzeń. Problemem jest stosowanie urządzeń własnej konstrukcji, które nie posiadają należytych zabezpieczeń.

Reasumując, praca w gospodarstwie rolnym wiąże się z bardzo szerokim spektrum zagrożeń mechanicznych. Towarzyszą one rolnikowi niemal przy każdej wykonywanej czynności. Dlatego tak istotna jest wiedza na ich temat, dzięki niej można uniknąć wypadku przy pracy rolniczej.