Lekarz jest zawsze odpowiedzialny za treść zaświadczenia lekarskiego.

Lekarz uprawniona do wykonywania badań profilaktycznych stanął pod zarzutami, że nie posiadając do tego wymaganych uprawnień wystawiał zaświadczenia lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na stanowiskach, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, co stanowi naruszenie art. 10 pkt. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej i § 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie Pracy (dalej: rozporządzenie w sprawie badań lekarskich pracowników).

Po zbadaniu sprawy przez Sąd Lekarski okazało się, że lekarz nie prowadziła wymaganej dokumentacji z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami obejmującej:

• zbiorczą dokumentację medyczną służby medycyny pracy,
• księgi podejrzeń i rozpoznań chorób zawodowych, odwołań od treści wydanych zaświadczeń oraz wizytacji stanowisk pracy,
• konsultacji specjalistycznych, badań laboratoryjnych i wywiadu zawodowego, co stanowi naruszenie § 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie badań lekarskich i § 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 29 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów dokumentacji medycznej służby medycyny pracy, sposobu jej prowadzenia i przechowywania oraz wzorów stosowanych dokumentów.

Stanowisko Okręgowego Sądu Lekarskiego

Okręgowy Sąd Lekarski orzeczeniem z 23 października 2013r. uznał obwinioną za winną przewinienia zawodowego popełnionego w sposób wyżej opisany i za to na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2 grudnia 2009r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 219, poz. 1708) udzielił jej kary nagany. Lekarz odwołała się od tego orzeczenia wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uniewinnienie obwinionej, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

Stanowisko Naczelnego Sądu Lekarskiego

Naczelny Sąd Lekarski orzeczeniem z 5 czerwca 2014r. uchylił zaskarżone orzeczenie w zakresie pkt 2 i przekazał w tym zakresie sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji, w pozostałym zakresie utrzymał zaskarżone orzeczenie w mocy, w ten sposób, że za czyn opisany w pkt 1 wymierzył obwinionej karę nagany. Kasację od tego orzeczenia złożył obrońca skazanej zarzucając:

Sąd Najwyższy uznał, że kasacja wniesiona w imieniu obwinionej jest bezzasadna. Ponadto w uzasadnieniu Sąd Najwyższy odniósł się do kwestii obowiązkowych badań lekarskich pracowników.

Cel badań profilaktycznych

Zgodnie z art. 229 Kodeksu pracy  celem badań profilaktycznych jest ustalenie zdolności zdrowotnej pracownika do wykonywania pracy w określonych warunkach, niezależnie od tego, u jakiego pracodawcy jest ona świadczona. Zgodnie z art. 229 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy w razie konieczności przeniesienia pracownika dorosłego na stanowisko pracy, w którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, pracodawca jest obowiązany skierować pracownika na kolejne badania wstępne dotyczące tego nowego stanowiska pracy. Obowiązek ten obciąża każdego pracodawcę niezależnie od typu pracodawcy oraz liczby zatrudnionych.

Treść skierowania na badania lekarskie

Skierowanie na badania pracownikowi wydaje pracodawca w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania.

Pracodawca jest zobowiązany wskazać w skierowaniu:

• rodzaj badania,
• stanowisko pracy zajmowane przez pracownika, oraz
• opis warunków pracy z podaniem wielkości narażenia oraz wyników badań i pomiarów czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia wykonywanych na tych stanowiskach pracy.

W nawiązaniu do powyższego źródłem kierunku dla przeprowadzającego badania profilaktyczne lekarza są zapisy w skierowaniu na temat szkodliwości i uciążliwości pracy świadczonej przez pracownika. W § 7 ust. 7 rozporządzenia w sprawie badań lekarskich pracowników wskazano, że: „badania profilaktyczne pracowników, u których na stanowisku pracy nie stwierdzono występowania czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych (…), mogą przeprowadzać również lekarze posiadający specjalizację w dziedzinie medycyny ogólnej lub rodzinnej”.

Powyższy przepis odczytywać należy łącznie z § 3 ust. 2 rozporządzenia w sprawie badań lekarskich pracowników, z którego wynika, że: „oceny zagrożeń, o których mowa (…), lekarz dokonuje na podstawie przekazywanej przez pracodawcę informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych …”.

Powyższe nie oznacza jednak, że lekarz prowadzący badania profilaktyczne jest bezrefleksyjną „maszynką” do akceptowania każdego zapisu pracodawcy zawartego na skierowaniu na to badanie. Podkreślić należy, że to zawsze lekarz jest odpowiedzialny za treść wystawionego zaświadczenia lekarskiego. Pracodawca z różnych względów może nie być zainteresowany w ujawnianiu tego, że praca wykonywana na jego rzecz będzie świadczona w warunkach szczególnych lub uciążliwych i przedstawiona przez niego informacja co do tych warunków, musi podlegać choćby najbardziej ogólnej kontroli lekarza prowadzącego badania profilaktyczne. Lekarz prowadzący takie badania siłą rzeczy musi wykazać się elementarną wiedzą z zakresu medycyny pracy, choć zgodnie z zacytowanym wyżej przepisem nie zawsze musi być specjalistą w tej dziedzinie wiedzy medycznej.

Pracodawca ma obowiązek dostosować się do orzeczenia lekarskiego dostarczonego przez pracownika. Lekarz prowadzący badanie profilaktyczne dokonuje w dokumentacji medycznej pracownika opisu badania oraz wpisu treści orzeczenia. Orzeczenie lekarskie wydane przez lekarza profilaktyka w formie odpowiedniego zaświadczenia nie jest tylko opinią. Z orzeczenia wynikają dla pracodawcy określone obowiązki dotyczące realizacji stosunku pracy. Jeśli orzeczenie lekarskie stwierdza brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku to obowiązek pracodawcy dopuszczenia pracownika do pracy jest względny. Oznacza, to że pracodawca może dopuścić pracownika do pracy, ale także może tego odmówić, kwestionując treść orzeczenia lekarskiego na podstawie § 5 rozporządzenia w sprawie badań lekarskich pracowników. Odmowa dopuszczenia do pracy pracownika, może chronić pracodawcę przed zarzutem, że dopuszczenie pracownika do pracy nastąpiło na podstawie orzeczenia lekarskiego „oczywiście błędnego”.

Zgodnie z brzmieniem § 5 rozporządzenia w sprawie badań lekarskich pracowników przysługuje od orzeczenia lekarskiego odwołanie, z którego może skorzystać osoba badania, a więc pracownik, osoba przyjmowana do pracy oraz pracodawca, który wydał skierowanie na badanie. Odwołanie obligatoryjnie musi zawierać uzasadnienie. Podmiotami odwoławczymi są wojewódzkie ośrodki medycyny pracy. Odwołanie jest składane za pośrednictwem lekarza, który orzeczenie wydał w terminie 7 dni od otrzymania odwołania. Następnie lekarz przekazuje je do właściwego podmiotu odwoławczego, którego orzeczenie wydane w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania przez właściwy podmiot jest ostateczne.

Uwagi autorskie

Reasumując powyższe orzeczenie Sądu Najwyższego, trzeba zauważyć, że jako pracodawca kierujący pracowników na badania profilaktyczne – w szczególności gdy mają oni podjąć prace na stanowiskach, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe – powinieneś stosować zasadę ograniczonego zaufania w stosunku do lekarza przeprowadzających badania i wydających orzeczenie lekarskie. Należy zawsze uwzględnić fakt, że orzeczenie lekarskie może być obarczone błędem. Może zostać ponadto wystawione przez lekarza nieposiadającego uprawnień do wystawiania orzeczeń lekarskich.

Zwróć uwagę, że w omawianej sprawie lekarz miała uprawnienia do wykonywania badań profilaktycznych, ale na stanowiskach na których nie stwierdzono występowania czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych. Jednak – nie posiadając do tego wymaganych uprawnień – wystawiał zaświadczenia lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na stanowiskach, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Obwiniona prowadziła badania profilaktyczne i wystawiała zaświadczenia o zdolności do pracy osobom zatrudnionym lub mającym być zatrudnione na stanowiskach tokarza, frezera, brukarza, pracownika budowlanego, czy pracownika obróbki drewna, czyli na stanowiskach wyszczególnionych wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Piśmiennictwo:

Baran W.  red. i inni, Kodeks Pracy Komentarz, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa  2016