Obowiązki wobec zleceniodawców – badania lekarskie i informacja o ryzyku

W wyniku dokonanej przez Państwową Inspekcję Pracy kontroli warunków zatrudnienia w spółce A., wydane zostały przez inspektorów pracy decyzje nakazujące spółce jako pracodawcy:

–     poinformowanie wszystkich aktualnie zatrudnionych zleceniobiorców na piśmie o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, a w szczególności z dokonaną oceną ryzyka zawodowego na stanowisku "Pracownik administracyjno-biurowy pracujący wyłącznie w biurze",

–     skierowanie na badania profilaktyczne zatrudnionych aktualnie zleceniobiorców w celu uzyskania wstępnego orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do zatrudnienia przy wykonywanych przez nich pracach.

Prawo do wydawania takich nakazów przewiduje art. 11 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 623 ze zm. – dalej ustawa o PIP).

Spółka odwołała się od tych nakazów, twierdząc, że nie zostały w nich przedstawione uzasadnienia faktyczne i prawne. Rozpatrujący odwołania spółki A. Okręgowy Inspektor Pracy w K. wydał decyzję utrzymującą w mocy wszystkie wydane nakazy.

Wskazał w uzasadnieniu, że nakazy w sprawach bhp nie mają typowego charakteru decyzji administracyjnej. Stanowią one w istocie powtórzenie obowiązku prawnego wynikającego z przepisu ustawy o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Ponadto w myśl art. 34 ust. 2 ustawy o PIP nakaz pokontrolny inspektora pracy nie wymaga uzasadnienia faktycznego i prawnego.

Spółka złożyła więc skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję OIP w K.

Rozpoznający sprawę WSA w Krakowie skargę spółki w całości oddalił. W uzasadnieniu wskazał, że obowiązki tak pracodawcy, jak i zleceniodawcy w zakresie bhp mają charakter bezwarunkowy i kategoryczny.

Wprawdzie wytyczne wskazane w cytowanym przepisie mają dość ogólny charakter, ale jest to spowodowane tym, że nie jest możliwe sprecyzowanie dokładnej treści informacji w odniesieniu do wszystkich rodzajów czy stanowisk pracy. Przekazywane informacje powinny umożliwić zapoznanie pracowników z obowiązkami i odpowiedzialnością z zakresu bhp ciążącymi na nich w związku z wykonywaną pracą.

Obowiązki te – na podstawie art. 304 kp  – dotyczą w równym stopniu także zleceniodawcy w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umów zlecenia lub innych cywilnoprawnych. I tak, obowiązek objęcia pracowników (jak również zleceniobiorców) profilaktycznymi badaniami lekarskimi wynika z art. 229 § 4 kp, zgodnie z którym pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Co do informowania o ryzyku zawodowym, to informacja taka powinna być przekazywana zatrudnionemu nie tylko w chwili podejmowania przez niego pracy, ale w każdym przypadku zmian w ryzyku zawodowym. Sposób informowania pracownika o tym ryzyku powinien być określony w regulaminie pracy (art. 104¹ § 1 pkt 8 KP). Analogicznie obowiązki te powinny być realizowane w stosunku do zleceniobiorców.

WSA wskazał, że obowiązki zapoznania z oceną ryzyka zawodowego oraz objęcia zleceniodawców profilaktycznymi badaniami lekarskimi mają charakter regulacji profilaktycznych, a co za tym idzie stosowanie odpowiednich przepisów regulujących powyższe kwestie jest uzależnione od prognozowanego zakresu zadań, określonego w umowie, które mogą być w przyszłości realizowane przez zleceniobiorcę, a nie od tego, jakie faktycznie w danym momencie zleceniobiorca zadania wykonuje.