Odpowiedzialność karna za niedopełnienie obowiązków w zakresie bhp

Inżynier P. pełnił w jednej z kopalń funkcję kierownika działu energomechanicznego. Za pracę wspomnianego działu był odpowiedzialny także w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. 26 sierpnia 2013 r. doszło w kopalni do wypadku w trakcie prac przy montażu instalacji elektrycznej w jednym z szybów – kabel energetyczny zerwał się z mocowań i uderzył w klatkę zabezpieczającą robotników wykonujących prace montażowe, powodując jej zniszczenie. W wyniku wypadku śmierć poniosło 3 pracowników a jeden został ciężko ranny.

Kierownik P. został oskarżony o:

• nieumyślne niedopełnienie obowiązków  w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy co naraziło pracowników na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia i zdrowia,
• niewłaściwy nadzór i organizację prac szczególnie odpowiedzialnych i zagrażających życiu,

tj. o przestępstwo z art. 220 § 2 Kodeksu karnego, zagrożone karą do roku pozbawienia wolności.

Ponadto wobec śmierci trzech pracowników, został mu także postawiony zarzut nieumyślnego spowodowania śmierci, który jest przestępstwem z art. 155 KK, zagrożonym karą do 5 lat pozbawienia wolności, a także ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – przestępstwo z art. 157 § 1 KK, zagrożone karą do 5 lat pozbawienia wolności.

Jako uzasadnienie postawionych kierownikowi P. zarzutów wskazano w doniesieniu o popełnionych przestępstwach m.in.:

• dopuszczenie do pracy niedoświadczonych pracowników, którzy w dodatku nie zostali przeszkoleni w zakresie nakazanych im prac, a przede wszystkim nie posiadali odpowiednich kwalifikacji do pracy w szybach górniczych,
• brak wymaganej akceptacji harmonogramu pracy dozoru technicznego,
• brak zapewnienia odpowiedniego zabezpieczenia pracowników wykonujących pracę w szybie (w szczególności odpowiedniego zadaszenia klatki, gdyż użyte zabezpieczenia były nie były zgodne z dokumentacją techniczną).

Prowadząca śledztwo Prokuratura Rejonowa w M. postępowanie jednak umorzyła, stwierdzając brak dowodów na popełnienie przez kierownika P. przestępstw wskazanych w doniesieniu. Od tego postanowienia odwołali się pełnomocnicy pokrzywdzonych i rodzin zmarłych pracowników, ale Sąd Rejonowy w M. postanowienie o umorzeniu podtrzymał.

Jednak w wyniku kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, Sąd Najwyższy orzekł o uchyleniu postanowienia Sądu Rejonowego o umorzeniu śledztwa i nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy.

W uzasadnieniu postanowienia SN wskazał, że prokuratura i za nią sąd nie rozważyły w sposób dostateczny przesłanek odpowiedzialności za przestępstwo z art. 220 KK tj. niedopełnienie obowiązków  w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy skutkujące narażeniem pracowników na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia i zdrowia.

SN wskazał, że typ czynu określony w art. 220 § 1 i 2 k.k. jest przestępstwem materialnym, którego skutkiem – należącym do znamion tego przestępstwa – jest narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub skutków dla zdrowia pracownika, mających postać obrażeń ciała.

Sam efekt niedopełnienia obowiązków w postaci śmierci lub utraty zdrowia może z kolei powodować popełnienie przez osobę odpowiedzialną, kolejnego przestępstwa (np. nieumyślnego spowodowania śmierci). Sam brak skutku w postaci naruszenia dóbr innych osób takich jak zdrowie czy życie nie wyklucza natomiast odpowiedzialności za zaniechanie wypełniania obowiązków określonych prawem, które sprowadza na innych niebezpieczeństwo.