Pamiętajmy o ocenie ryzyka zawodowego nauczycieli i ryzyka uczniowskiego

Znajomość przepisów i zasad bhp jest warunkiem odpowiedzialnego wypełniania obowiązków przez każdego nauczyciela, a ocena ryzyka zawodowego jest narzędziem służącym bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników w miejscu pracy.

Regularne przeprowadzanie oceny ryzyka jest najprostszą drogą do stworzenia w szkole bezpiecznych warunków pracy i nauki.

Państwowa Inspekcja Pracy zaleca przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego w możliwie najprostszy sposób. Określenie zagrożeń i ocena związanego z nimi ryzyka powinny opierać się na zasadach zdrowego rozsądku. Może to zrobić sam pracodawca, mogą mu w tym pomóc kompetentni pracownicy lub ekspert spoza zakładu pracy.

Aby ocenę ryzyka zawodowego przeprowadzić, w sposób poprawny i skuteczny, należy pamiętać o kilku podstawowych krokach i o wykonaniu ich w odpowiedniej kolejności:

1. Zbierz informacje przydatne do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego.
2. Określ, jakie zagrożenia występują na każdym stanowisku.
3. Oszacuj ryzyko, korzystając z najprostszej metody wg Polskiej Normy PN-N-18002:2011.
4. Określ działania zapobiegawcze. Zacznij od tych zagrożeń, których ryzyko wystąpienia jest największe.
5. Zapisz wyniki oceny ryzyka zawodowego.
6. Poinformuj wszystkich pracowników o wynikach dokonanej oceny ryzyka zawodowego.

Realizując krok pierwszy trzeba dokonać przeglądu stanowisk pracy. W tym celu dobrze jest odpowiedzieć sobie na następujące pytania (wybrane):

1. Czy występują nierówne i śliskie powierzchnie (każdy pracownik)?
2. Czy pracownik ma do czynienia z ostrymi krawędziami, maszynami, wirującymi ich częściami (np. nauczyciel techniki)?
3. Czy pracownik styka się z gorącymi lub zimnymi powierzchniami (np. pracownik kuchni)?
4. Czy pracownik pracuje na wysokości (np. podczas mycia okien)?
5. Czy pracownik ma kontakt z substancjami chemicznymi (np. nauczyciel chemii, sprzątaczka)?
6. Czy pracownik pracuje w hałasie, nieodpowiednim oświetleniu (w szkole może być to każdy pracownik)?
7. Czy pracownik ręcznie przenosi ciężary (np. woźny)?
8. Czy pracownik pracuje w kontakcie z czynnikami biologicznymi (np. sprzątaczka, pracownik kuchni szkolnej)?
9. Czy pracownik pracuje w niewygodnej pozycji?

W celu określenia zagrożeń występujących na każdym stanowisku dobrze jest dokonać analiza przyczyn wypadków pracowników. Daje to możliwość wykrycia i usunięcia zagrożeń wypadkowych. Przyczyny wypadków uczniowskich także uzmysławiają zagrożenia czyhające na pracowników szkoły, wychowanków i gości. Prawidłowe ustalenie ich przyczyny ułatwia identyfikację zagrożeń.

Analiza wypadków uczniowskich przeprowadzana przez MEN wskazuje, że najczęściej wypadki uczniowskie zdarzają się w czasie przerw, na korytarzach i boisku szkolnym. Hałas i wzmożony ruch powodują trudności komunikacyjne, a także ograniczenie w porozumiewaniu się głosem.

Przyczyny wypadków uczniowskich to najczęściej:

• niezwracanie uwagi na bezpieczeństwo innych,
• bieganie zamiast chodzenia,
• żywiołowe zachowania,
• nieprzestrzeganie zasady prawostronnego ruchu,
• zamyślenie,
• pośpiech,
• brak skutecznego nadzoru nad uczniami,
• śliskie nawierzchnie,
• nierówne podłogi,
• brak zabezpieczenia poręczy,
• niestabilnie zamocowany sprzęt sportowy,
• niezabezpieczone przewody,
• niskie stropy nad przejściami.

Wszyscy wiemy, że szkoła z założenia ma być miejscem bezpiecznym, jednak analizy wypadków pracowników i uczniów wskazują, że najwięcej niebezpieczeństw czyha na nich na korytarzach i boiskach.

Oto najczęściej występujące zagrożenia wypadkowe, które są groźne zarówno dla uczniów, jak i pracowników szkół.

To zestawienie nie wyczerpuje oczywiście wszystkich istniejących zagrożeń ani stosowanych metod zapobiegania. Zaprezentowane zagrożenia są jednak najczęściej podawane w protokołach z wypadków w szkołach.

Zaznaczmy, że uczniowie nie mają ryzyka zawodowego, tylko ryzyko „uczniowskie”! A zatem nie ma mowy o ryzyku zawodowym ucznia.

Ryzyko „uczniowskie” jest przedmiotem licznych pogadanek na początku i końcu roku szkolnego. Świadomość istnienia zagrożeń wychowanków towarzyszy każdemu nauczycielowi, a obawa, że „znowu coś sobie zrobią”, jest motorem działań wychowawczych i nieustannym elementem procesu wychowawczego. Rola służby bezpieczeństwa i higieny pracy może polegać tu m.in. na zainspirowaniu uczniów do udziału w konkursach na temat bezpiecznej pracy oraz nauki czy przygotowaniu konspektów zajęć na temat bezpieczeństwa, szczególnie dla najmłodszych. Należy łączyć uczniów z pracownikami w jedną grupę.

Podkreślmy jednak wyraźnie nie ma obowiązku dokonywania oceny takiego „uczniowskiego” ryzyka. Trzeba jednak zauważyć, że uczniowie, będąc uczestnikami życia szkolnego, są narażeni na podobne zagrożenia jak pracownicy szkół i placówek oświatowych. Są to zagrożenia związane m.in. z:

• porażeniem prądem elektrycznym,
• niewłaściwym oświetleniem,
• niewłaściwą wentylacją,
• śliskimi posadzkami.

Do tego należy uwzględnić większą niż u dorosłych skłonność do szybkiego poruszania się, biegu, przepychanek, niezmordowaną ciekawość, żywe zainteresowanie na przykład zamkniętymi szafami i pomieszczeniami.