Podejmij działania profilaktyczne zapobiegające dolegliwościom mięśniowo-szkieletowym pracowników

Czynniki środowiska pracy, wspólnie z indywidualnymi predyspozycjami pracowników (np. ograniczeniami w sprawności fizycznej czy istniejącymi już problemami zdrowotnymi) oraz czynnikami natury społecznej przyczyniają się do rozwoju dolegliwości mięśniowo-szkieletowych (dalej: WMSDs). Dolegliwości te zaś wywierają wpływ na wydajność pracowników, znacznie ją obniżając. A zatem rodzi się pytanie, Jakie działania profilaktyczne można podjąć, aby zapobiegać dolegliwościom mięśniowo-szkieletowym?

Warto podkreślić, że powszechnie znaną strategią środków korygujących, również w odniesieniu do ergonomicznych czynników ryzyka, jest trójstopniowa hierarchia, na którą składają się:

-        działania techniczne mające na celu ograniczenie lub usunięcie zagrożenia,

-        działania organizacyjne, polegające np. na zmianie sposobów wykonywania pracy, zarządzania,

-        środki ochrony indywidualnej.

Działania techniczne mające służyć ograniczeniu negatywnego wpływu ergonomicznych czynników ryzyka na pracownika mogą obejmować:

• zmianę sposobu transportowania surowców, półproduktów lub wyrobów – np. poprzez zastosowanie sprzętu pomocniczego ułatwiającego przewożenie lub podnoszenie ciężkich ładunków, uchwytów przy ładunkach przemieszczanych ręcznie;
• zmiany w procesie produkcji, poprzez np. utrzymywanie odpowiednich wymiarów form (odlewniczych) w celu zredukowania konieczności ręcznego usuwania nadlewów (wylewek), stosowanie łatwych do przełączania gniazd elektrycznych w celu zmniejszenia siły mięśni;
• modyfikację pojemników na części, stosowanych w procesie produkcyjnym, w taki sposób, by możliwe były:

-        dostosowanie wysokości powierzchni, na której są ustawione, do (wzrostu) operatora oraz

-        wizualna kontrola posiadanych zasobów materiałowych na obsługiwanym stanowisku;

• zmianę wyposażenia stanowiska pracy, co może polegać na zastosowaniu stołów roboczych z regulacją wysokości czy rozmieszczenie narzędzi, surowców w zasięgu optymalnym kończyn górnych (zmniejszenie odległość sięgania);
• zmianę sposobu użytkowania narzędzi lub części, np. zastosowanie wyposażenia (m.in. zaciski, obręcze) do podtrzymywania półproduktów w celu wyeliminowania nienaturalnych pozycji ciała przyjmowanych podczas wykonywania pracy;
• przeprojektowanie narzędzi, np. uchwytów przy ręcznych nożach w celu zmniejszenia ugięcia nadgarstków (pozycja, którą przyjmuje się podczas użytkowania noży z prostą rękojeścią);
• przeprojektowanie linii montażowej, np. usunięcie fizycznych i wzrokowych przeszkód występujących podczas montażu komponentów (w celu ograniczenia konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji ciała oraz obciążenia statycznego operatora).

Natomiast do działań organizacyjnych zaliczyć można zmiany w procedurach uwzględniające:

• większą liczbę przerw,
• wprowadzenie rotacji przy ciężkich pracach fizycznych, a także
• wyuczenie pracowników, jak można sobie radzić ze stresem oraz obciążeniem występującym w ich pracy.

Przykładami działań organizacyjnych mogą być:

• skrócenie czasu pracy (zmiany) lub ograniczenie liczby nadgodzin;
• wprowadzenie rotacji poprzez pracę na kilku stanowiskach pracy przy różnych wymaganiach stawianych przez zadania robocze w celu zmniejszenia obciążenia kończyn lub innych części ciała;
• wprowadzenie większej liczby przerw w pracy pozwalających na odpoczynek organizmu;
• poszerzanie lub urozmaicanie zakresu pracy (zadań roboczych) w celu ograniczenia występowania ergonomicznych czynników, takich jak:

-        wysoka powtarzalność prac,

-        obciążenie statyczne,

-        wymuszona postawa ciała;

• obniżenie tempa pracy w celu ograniczenia powtarzalności ruchów (cel drugorzędny realizowany tym działaniem, to oddanie kontroli nad procesem pracy pracownikowi).

Trzeba zaznaczyć, że jednym z najbardziej kontrowersyjnych zagadnień jest skuteczność stosowania sprzętu – środków ochrony indywidualnej (takich jak np.: podparcia pod nadgarstki, pasy wzmacniające odcinek lędźwiowy kręgosłupa, rękawice antywibracyjne) w celu ograniczenia oddziaływania ergonomicznych czynników ryzyka na pracownika. Przez niektórych sprzęt ten jest zaliczany do grupy środków ochrony indywidualnej. Jeśli chodzi o rękawice antywibracyjne, środki ochrony słuchu czy fartuchy kwasoodporne sprawa jest oczywista. Jednak w przypadku np. pasów wzmacniających odcinek lędźwiowy kręgosłupa nie jest to tak jednoznaczne. Pomimo faktu, że sprzęt ten, w określonych sytuacjach, ogranicza np. intensywność narażenia na ergonomiczne czynniki ryzyka, to kwestia jego skuteczności w zmniejszeniu prawdopodobieństwa urazu jest nierozstrzygnięta. Wynika to chociażby z tego, że pracownik musi poradzić sobie z ograniczeniami, jakie niesie ze sobą stosowanie go, by wykonać zadanie. Mniej kontrowersji budzi skuteczność w ograniczaniu narażenia na ergonomiczne czynniki ryzyka podczas stosowania ochraniaczy na kolana przez np. glazurników.

Podczas wdrażania działań mających na celu ograniczenie oddziaływania ergonomicznych czynników ryzyka, musisz pamiętać o:

• przeprowadzeniu prób lub testów wybranych rozwiązań,
• ich przeglądzie i ewentualnych modyfikacjach na „testowym” stanowisku pracy,
• wdrożeniu wybranych i przetestowanych rozwiązań na wszystkich stanowiskach pracy (gdzie to konieczne),
• kontroli i ocenie skuteczności zastosowanych rozwiązań.

Musisz pamiętać również, że ocena skuteczności zastosowanych rozwiązań (działań profilaktycznych) jest niezbędna z punktu widzenia:

1. Faktycznego ograniczenia oddziaływania ergonomicznych czynników ryzyka, przed którymi miały chronić.
2. Niewywoływania nowych (dodatkowych) zagrożeń.

Taka ocena skuteczności działań profilaktycznych powinna nastąpić nie wcześniej niż 2 tygodnie po wprowadzeniu zmian. Pracownicy musza mieć czas na przyzwyczajenie się do wprowadzonych rozwiązań i wyuczenie nowych sposobów wykonywania pracy lub stosowania sprzętu pomocniczego.

Podejście proaktywne do programów ergonomicznych na stanowisku pracy akcentuje prewencję dolegliwości mięśniowo-szkieletowych związanych z pracą, uwzględniając:

• rozpoznanie,
• przewidywanie oraz
• eliminowanie lub
• ograniczanie

oddziaływania ergonomicznych czynników ryzyka w planowaniu procesu pracy.

Najczęściej mamy dotyczenia z podejściem reaktywnym do problemów ergonomicznych na stanowisku pracy.Czyli reagujmy wówczas kiedy problem zaistnieje a my go zidentyfikujemy. Kolejne podejmowane kroki stanowiły plan pozwalający:

• na identyfikację problemów, szczególnie WMSDs oraz związanych z nimi czynników ryzyka, a także
• dobór i zastosowanie środków do ich kontroli.

Natomiast podejście proaktywne jest nastawione na prewencję tego typu problemów zanim się pojawią. Ergonomia koncepcyjna kładzie nacisk już na etap projektowania procesu pracy, by rozpoznać potrzeby w celu uniknięcia ryzyka (ergonomicznych czynników ryzyka), które może prowadzić do wystąpienia dolegliwości mięśniowo-szkieletowych. W praktyce, chodzi zatem aby już na etapie projektowania określonych operacji, zastosować takie rozwiązania które zapewnią poprawny dobór i stosowanie narzędzi, metod pracy oraz wyposażenia stanowiska pracy. Chroniąc w ten sposób pracowników przed ewentualnymi dolegliwościami układu mięśniowo-szkieletowego.