Maksymalna temperatura w miejscu pracy. Jak ją ustalić, zanim ustali ją resort pracy?

Na regulacjami prawnymi mającymi chronić pracowników przed wysoką temperaturą w miejscu pracy pracować będzie zespół ekspertów z:

• Państwowej Inspekcji Pracy — skupią się na aspekcie prawa pracy; 
• Centralnego Instytutu Ochrony Pracy oraz Instytutu Medycyny Pracy — przeprowadzą szereg badań mających ustalić właściwych norm temperatury w pracy; 
• Ministerstwa Pracy — przygotują oni najlepsze rozwiązania prawne.  

Zaznaczmy, że obecnie również w Unii Europejskiej nie ma wspólnych przepisów w zakresie maksymalnej temperatury w pracy. Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (ETUC) wezwała Komisję Europejską do wprowadzenia przepisów określających maksymalną dopuszczalną temperaturę w miejscu pracy na terenie całej Unii Europejskiej. Niemniej jednak są kraje UE, które mają już takie uregulowania, np. Słowenia. W tym kraju dopuszczalna maksymalna temperatura w pomieszczeniach pracy to 28°C. Taka górna granica temperatury, w kraju o klimacie bardzo podobnym do naszego, może być wskazówką dla polskiego zespołu specjalistów. Są też kraje UE gdzie górna granica temperatury jest zależna od wykonywanej pracy. 

W wielu krajach UE po przekroczeniu pewnej temperatury pracownik ma prawo do np.: 

• płatnej przerwy od pracy albo 
• odpoczynku w chłodnym pomieszczeniu. 

Inną możliwością jest zmiana organizacji czasu pracy, żeby w czasie największego upału pracownicy mieli przerwę. 

Skupmy się jednak na tym, co można zrobić już teraz. W myśl obecnie obowiązujących przepisów do obowiązków pracodawcy należy m.in.: 

• zapewnienia nieodpłatnie napojów, m.in. pracownikom zatrudnionym w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT – Wet Bulb Globe Temperature) powyżej 25°C, a także na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C, przy czym ilość, rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników, 
• wyposażenia okien i świetlików w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy, 
• zapewnienia klimatyzowanych pomieszczeń do wypoczynku pracownikom wykonującym pracę w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi jest stale wyższa niż 30°C. 

Ponadto w myśl art. 145 § 1 Kodeksu pracy, w przypadku pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, istnieje możliwość wprowadzenia dodatkowych przerw w pracy, wliczanych do czasu pracy.

Nie zapominajmy też o art. 210 Kodeksu pracy, który pozwala pracownikowi na powstrzymanie się od wykonywania pracy w przypadku gdy: warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. 

Nawiązując więc do wskazanych wyżej przepisów polskie prawo wspomina o górnych temperaturach granicznych w przypadku:

• zatrudnionych w warunkach gorącego mikroklimatu,
• temperatur na stanowiskach pracy spowodowanych warunkami atmosferycznymi.

Dla mikroklimatu gorącego ustalona została dopuszczalna wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT (wet bulb globe temperature) w stopniach Celsjusza dla pięciu poziomów tempa metabolizmu organizmu, związanego z wielkością wysiłku fizycznego pracownika:

• spoczynek,

• praca lekka,

• praca umiarkowana,

• praca ciężka,

• praca bardzo ciężka.

Wskaźnik WBGT wiąże trzy wielkości środowiska gorącego:

• temperaturę powietrza,

• średnią temperaturę promieniowania,

• wilgotność bezwzględną.

Wartość wyznaczonego wskaźnika WBGT zależy także – poza ciężkością wykonywanej pracy, której miarą jest poziom metabolizmu – od stopnia aklimatyzacji pracownika oraz od odczuwalnego ruchu powietrza.

Dopuszczalne wartości WBGT podaje część C Mikroklimat załącznika nr 2 wykaz wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy do rozporządzenia w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Natomiast całkowite obciążenie cieplne organizmu zależne jest od:

• wysokości temperatury (powietrza i promieniowania),

• czasu w jakim człowiek przebywa w nagrzanym miejscu,

• przepływu powietrza i jego wilgotności,

• odzieży, w którą pracownik jest, lub musi być ubrany (np. odzież ochronna hutników).

Upraszczając zagadnienie (dla zorientowania się w warunkach pracy) można przyjąć, że przekroczenie normy temperaturowej występuje wówczas, gdy:

• przy ciężkiej pracy fizycznej w pomieszczeniu jest ponad 28°C,

• w przypadku warunków szczególnych temperatura powietrza przekracza powyżej 26°C,

• przy pracy biurowej termometr pokaże ponad 30°C w biurze.

Podkreślmy jednak, że górnej granicy temperatury maksymalnej nie da się w zasadzie zmierzyć zwykłym termometrem. Pewnym przybliżeniem może być wykonywanie pomiarów termometrem suchym i mokrym (lub psychometrem) w powiązaniu z pomiarem prędkości powietrza i skorzystaniu z odpowiedniego nomogramu.

Natomiast w celu określenia skuteczności chłodzącego działania przepływającego powietrza pomiarów dokonuje się tzw. katatermometrem. Chłodzące działanie przepływającego powietrza polega na odbieraniu ciepła z ciała ludzkiego i zależy od wspólnego oddziaływania:

• temperatury,

• wilgotności,

• prędkości powietrza.

Intensywność chłodzącego działania powietrza, czyli natężenie chłodzenia K to wielkość strat ciepła z 1cm² powierzchni ciała ludzkiego w jednostce czasu 1s, a jego jednostką jest katastopień (mcal/s•cm²). Katastopień określa ilość ciepła odbieraną z powierzchni 1 cm² w czasie 1s przy temperaturze ciała ludzkiego 36,5°C.

Nadmieńmy, że przedstawione sposoby pomiarów stosowane są powszechnie w górnictwie podziemnym.