GIP mówi o wyższych karach za nieprzestrzeganie przepisów BHP — to propozycja kolejnych zmian w przepisach

Zewnętrzny, zinstytucjonalizowany nadzór nad prawem pracy leży w ustawowych obowiązkach Państwowej Inspekcji Pracy. Z przepisu art. 10 ustawy o PIP jednoznacznie wynika, że do zadań urzędu należy w szczególności nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy. W szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących:

• stosunku pracy,

• wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy,

• czasu pracy,

• urlopów,

• uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem,

• zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych.

Kontrola inspektora, której ma na celu ustalenie stanu faktycznego oraz sporządzenie niezbędnej dokumentacji nie jest celem samym w sobie. Tym samym protokół, który co do zasady finalizuje postępowanie kontrolne, nie kończy działań inspektora — jeżeli w wyniku kontroli zostały stwierdzone uchybienia.

14 listopada 2024 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego odbyła się, z udziałem Głównego Inspektora Pracy, konferencja naukowa. Dotyczyła nowoczesnego wymiaru ochrony pracy pod hasłem „Państwowa Inspekcja Pracy wobec dynamicznych zmian na współczesnym rynku pracy".

Podczas tego wydarzenia zaproszeni goście próbowali ocenić kondycję Państwowej Inspekcji Pracy. Szukali odpowiedzi na pytania, jakie zmiany powinny zostać wprowadzone w zakresie organizacji urzędu lub w prawie pracy, aby zwiększyć skuteczność działania inspekcji pracy i rzeczywistą ochronę pracy. Działania takie miałby też wzmocnić status inspektora pracy. Zgodnie z zapowiedzią Głównego Inspektora pracy celem inspekcji nie będzie już wyłącznie nałożenie kary za nieprzestrzeganie przepisów.

Główny Inspektor Pracy wyraził chęć podniesienia wysokości kar nakładanych w postępowaniu mandatowym.

Obecnie w razie popełnienia wykroczenia przeciwko prawom pracownika wobec sprawcy czynu może być zastosowana kara grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł.

Ponadto w postępowaniu mandatowym, w sprawach, w których oskarżycielem publicznym jest właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy, można nałożyć grzywnę w wysokości do 2000 zł. Grzywnę od PIP w wysokości 5000 zł można otrzymać w przypadku gdy ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie:

• przeciwko prawom pracownika określonym w Kodeksie pracy,

• określone w ustawie z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych,

• określone w ustawie z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,

• określone w ustawie z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni

popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie – recydywa. 

Trzeba przyznać, że kara pieniężna za nie przestrzeganie przepisów i zasad BHP często nie robi wrażenia na pracodawcach. Dlatego też wyższe kary za nie przestrzeganie przepisów BHP mogłyby bardziej zmotywować pracodawców do zadbania o bezpieczne i higieniczne warunki pracy. 

Szef PIP wskazał również, że planuje wystąpić z inicjatywą legislacyjną, aby pierwsza kontrola, co do zasady, nie kończyła się nałożeniem środków prawnych przez inspektorów pracy.

Warto zauważyć, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, w uzasadnionych przypadkach, wobec pracodawcy rozpoczynającego działalność, a także, jeżeli nie stwierdzono:

• bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, lub innych osób wykonujących pracę,

• popełnienia wykroczenia z winy umyślnej

- inspektor pracy może odstąpić od stosowania środków prawnych, o których mowa w art. 33 ustawy o PIP. W takim przypadku inspektor PIP poprzestaje na ustnym pouczeniu o sposobach zgodnego z wymogami prawa i zasad BHP zorganizowania pracy. Odbiera też od podmiotu kontrolowanego oświadczenia o terminie usunięcia ujawnionych w toku kontroli uchybień.

Nie można więc wykluczyć, że zapowiedź GIP będzie wiązała się z wprowadzeniem instrumentów prawnych, które dadzą inspektorom możliwość odstąpienia od zastosowania jakiegokolwiek środka prawnego. Być może dotyczyć to będzie nie tylko podmiotów rozpoczynających działalność, ale również już funkcjonujących od dłuższego czasu. Jednak zaznaczmy, że chodzi o sytuację, gdy pracodawcy są kontrolowani przez inspektora PIP po raz pierwszy.

Trudno oczywiście wyobrazić sobie sytuację, kiedy pracodawca, który nigdy nie był kontrolowany, prowadzi działalność w warunkach bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia pracowników. Natomiast inspektor miałby decydować w zakresie tego, czy stosować środki prawne względem takiego podmiotu, czy też nie.