Ocena ryzyka zawodowego w praktyce

Bezwzględne w analizie ryzyka zawodowego jest scharakteryzowanie stanowiska pracy, czyli zebranie wszystkich niezbędnych informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego.

Należy przy tym pamiętać, że przedmiotem oceny ryzyka zawodowego jest człowiek – pracownik wykonujący pracę na danym stanowisku. Na wstępie powinno się ustalić najbardziej korzystne podejście do przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego, uwzględniając uwarunkowania wynikające z organizacji pracy w firmie i (lub) miejsca wykonywania pracy.

Ocenę ryzyka zawodowego wykonuje się zarówno dla pracowników, jak i pracodawców.

Pracownik musi znać zagrożenia, jakie mogą wystąpić na jego stanowisku pracy, i ich charakterystyki. A zatem wiedza, jaką pracodawca zobowiązany jest przekazać pracownikowi, dotyczy:

1. zagrożenia,
2. jego źródła,
3. największych zdroworozsądkowych skutków wynikających z tego zagrożenia,
4. sposobu ochrony przed zagrożeniem,
5. poziomu ryzyka określonego jako:

• akceptowalne – dopuszczalne,
• nieakceptowalne – niedopuszczalne.

Pracodawca, ponieważ odpowiada za bezpieczeństwo pracowników, powinien posiadać wszystkie informacje dotyczące ryzyka zawodowego, jakie są przekazywane pracownikowi.

Jednak dla pracodawcy również bardzo ważna jest wiedza dotycząca poziomu ryzyka, ponieważ wiąże się to określeniem priorytetu i zakresu działań profilaktycznych.

Na przykład przy ryzyku zawodowym bliskim górnemu poziomowi ryzyka dopuszczalnego działania profilaktyczne ograniczające ryzyko powinny być podjęte natychmiast. Natomiast przy ryzyku zawodowym na najniższym poziomie jest wymagana jego kontrola, aby pozostało ono na tym samym poziomie.

Poprawnie wykonana ocena ryzyka zawodowego nie jest warunkiem wystarczającym, aby można było mówić o ocenie ryzyka zawodowego jako działaniu profilaktycznym. Z oceny ryzyka zawodowego ze strony pracodawcy powinny wynikać działania profilaktyczne i informowanie pracowników o ryzyku zawodowym na ich stanowiskach pracy.

Informowanie pracowników o ryzyku zawodowym na ich stanowiskach pracy jest bardzo ważne, a jego sposób wpływa na ilość przyswojonej wiedzy.

Najmniej korzystnym sposobem jest tu przekazanie do przeczytania pracownikom kart informacji o ryzyku zawodowym. W większości przypadków pracownik nie zapoznaje się z kartą, jedynie podpisując ją – a więc cel oceny ryzyka zawodowego nie zostaje osiągnięty!

Najkorzystniejsza jest w tym zakresie rozmowa z każdym pracownikiem. Jednak najczęściej nie jest to możliwe ze względu na liczbę pracowników, tak więc informowanie o ryzyku zawodowym na szkoleniu bhp wydaje się być tu korzystną formą.

Pracownika należy poinformować o każdym zagrożeniu i ocenić je osobno. Łączenie zagrożeń, ogólna ocena ryzyka zawodowego dotycząca wszystkich zagrożeń lub ich grup, ze względu na różne skutki i sposoby ochrony, może prowadzić do nieprzekazania pracownikowi istotnych informacji.

Niedopuszczalne jest informowanie pracownika o ryzyku zawodowym bez wyszczególnienia zagrożeń i podania ich charakterystyk. Ocena ryzyka zawodowego w takim przypadku nie spełni swojego zadania.

Identyfikacja zagrożeń jest procesem rozpoznawania, czy zagrożenie istnieje i czy zdefiniowano jego charakterystyki. Identyfikując zagrożenia, stwierdza się, jaki stan środowiska pracy może spowodować wypadek, chorobę lub inną szkodę.

Identyfikację zagrożeń należy rozpocząć od zapoznania się z niezgodnościami, czyli niespełnieniem wymagań odpowiednich przepisów i norm, jakie występują na stanowisku pracy, a następnie zidentyfikować wszystkie zagrożenia, których źródłem są występujące czynniki niebezpieczne, szkodliwe oraz uciążliwe.

Identyfikacja zagrożeń powinna również objąć historię stanu środowiska pracy na danym stanowisku, a zatem zagrożenia, które przyczyniły się w przeszłości do powstania wypadków przy pracy, chorób zawodowych, awarii czy zdarzeń niebezpiecznych.

W związku z powyższym identyfikację zagrożeń należy rozpocząć od zebrania potrzebnej dokumentacji. Ważne jest, aby wszystkie zagrożenia zostały zidentyfikowane.

Jest znanych wiele metod oceny ryzyka zawodowego. Różnią się one między sobą przede wszystkim przyjętym poziomem szczegółowości analiz. Ze względu na precyzję, z jaką następuje ocena ryzyka, rozróżnia się metody jakościowe i ilościowe.

Do oceny ryzyka występującego bezpośrednio na stanowiskach pracy, jeżeli nie występują duże zagrożenia, na przykład związane z procesem technologicznym, mają zastosowanie metody jakościowe.

W metodach jakościowych szacowanym skutkom zdarzenia (S) i prawdopodobieństwu lub częstości (P), z jakimi skutki te mogą wystąpić, przypisywane są umowne wielkości charakteryzujące ich wartość. Prawdopodobieństwo skutków w metodach jakościowych nie jest prawdopodobieństwem zdefiniowanym matematycznie, lecz liczbą (wagą), stwierdzającą, że skutki 2 zdarzeń są szacowane na różnych poziomach.

Analizę ryzyka zawodowego przeprowadza się oddzielnie dla każdego możliwego zagrożenia, które może spowodować określone skutki. Ryzyko zawodowe dla każdego zagrożenia można przedstawić jako funkcję:

R = f (P, S)

S – skutki (straty) spowodowane zdarzeniem,
P – prawdopodobieństwo lub częstość wystąpienia skutków zdarzenia.

Na prawdopodobieństwo wystąpienia skutków zdarzenia wpływa wiele czynników. Przykładowo, jeżeli uwzględni się najbardziej istotne z nich, takie jak częstotliwość, z jaką występuje zagrożenie, lub ekspozycja na nie, prawdopodobieństwo, z jakim może wystąpić zdarzenie niebezpieczne i możliwość zmniejszenia lub ograniczenia zagrożenia przez zastosowanie środków ochronnych, jak również prawdopodobieństwo skutków zdarzenia, można przedstawić jako ich funkcję:

P = f (E, W, G)

E – częstotliwość, z jaką występuje zagrożenie lub ekspozycja na nie,
W – prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia,
G – możliwość zmniejszenia lub ograniczenia zagrożenia.

Uwaga!
Dobierając metodę oceny ryzyka zawodowego należy wziąć pod uwagę:

• doświadczenie, jakie ma zespół wykonujący ocenę i jakie mogą być skutki braku takiego doświadczenia,
• jakie są informacje (parametry opisu, warunki środowiskowe pracy) i czy informacje te są dostępne oraz wiarygodne,
• w jaki sposób przyjęte wartości parametrów ryzyka zawodowego wpłyną na jego ocenę,
• jakie wady może mieć wybrana metoda oceny ryzyka zawodowego.

Przy większym doświadczeniu i pełnej informacji uzyska się wynik oceny ryzyka zawodowego zbliżony do rzeczywistego, stosując metody wieloparametrowe.

Aby ocena ryzyka zawodowego była rzeczywistym działaniem na rzecz profilaktyki, zespół jej dokonujący musi rzetelnie podejść do zadania. Chodzi tu o cały ciąg działań, rozpoczynając od identyfikacji i charakterystyki zagrożeń, przez wybór metody, samą ocenę przeprowadzoną zgodnie z odpowiednimi zasadami, aż po informowanie pracowników.

Uwaga!

Ocena ryzyka zawodowego zostanie wykonana poprawnie tylko wtedy, kiedy pracodawca udostępni do niej wszystkie potrzebne informacje oraz zapewni zespołowi współpracę zarówno ze swojej strony, jak i pracowników.