Najczęstsze rodzaje ryzyka występujące w europejskich miejscach pracy

W ramach badania ESENER-2 zebrano odpowiedzi z prawie 50 tys. miejsc pracy w 36 państwach, w tym wszystkich 28 państwach członkowskich. Dzięki temu wyłonił się szczegółowy obraz, w jaki sposób w europejskich miejscach pracy zarządza się zagrożeniami dla bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Wyniki są łatwo dostępne za pomocą internetowego pulpitu nawigacyjnego i jest to ważne nowe źródło informacji dla decydentów, naukowców i praktyków.

Celem badania ESENER-2 jest ustalenie, w jaki sposób kwestiami bezpieczeństwa i higieny pracy – a w szczególności nowymi zagrożeniami, takimi jak zagrożenia psychospołeczne – rzeczywiście zarządza się w praktyce w organizacjach o różnej wielkości, w tym w mikroprzedsiębiorstwach zatrudniających od 5 do 10 pracowników. Pytania zadawano osobom najbardziej kompetentnym w kwestii BHP w danej organizacji. Respondenci określili główne czynniki ryzyka w swojej organizacji i opisali, w jaki sposób zarządzają nimi. Co ważne, poinformowali także o powodach, dla których zarządzają ryzykiem, oraz o najważniejszych trudnościach, które w ogóle uniemożliwiają im ocenę ryzyka w miejscu pracy.

Najczęściej zgłaszanym czynnikiem ryzyka jest konieczność kontaktów z trudnymi klientami, pacjentami, uczniami itp. (58% zakładów w UE-28), co częściowo odzwierciedla ciągły wzrost w sektorze usług. Czynniki prowadzące do chorób układu mięśniowo-szkieletowego, takie jak męczące lub bolesne pozycje i powtarzające się ruchy rąk lub ramion, zgłaszane są bardzo często we wszystkich sektorach działalności.

Wyniki wskazują na to, że 76% zakładów w UE-28 przeprowadza regularne oceny ryzyka, z czego 90% uważa je za użyteczny sposób zarządzania kwestiami bezpieczeństwa i zdrowia. Na poziomie krajowym istnieją znaczne różnice pod względem odsetka przedsiębiorstw, w których oceny ryzyka przeprowadza personel wewnętrzny, i odsetka przedsiębiorstw, które korzystają w tym celu z usługodawców zewnętrznych. Odsetek zakładów, w których oceny ryzyka przeprowadza personel wewnętrzny, wynosi od 76% w Danii do 7% w Słowenii. Choć wielkość zakładu ma w tym kontekście duży wpływ, w niektórych państwach nawet w większości najmniejszych zakładów na ogół to personel wewnętrzny przeprowadza oceny ryzyka.

Dyrektor EU-OSHA, Christa Sedlatschek, zauważyła, że „Wśród tych zakładów, które nie przeprowadzają regularnych ocen ryzyka, jako główne powody podaje się, że ryzyko i zagrożenia są już znane (83%) oraz że nie ma większych problemów (80%). Zagrożenia psychospołeczne są postrzegane jako stanowiące większe wyzwanie niż inne. Prawie jedna piąta zakładów zgłaszających konieczność kontaktów z trudnymi klientami lub presję czasową wskazuje jednocześnie, że brakuje im informacji lub odpowiednich narzędzi umożliwiających skuteczne przeciwdziałanie tym zagrożeniom”.

Według badań kwestie BHP były omawiane przez kadrę kierowniczą najwyższego szczebla w  61% zakładów pracy w  UE-28, a procent ten wzrastał wraz z wielkością przedsiębiorstwa. W rankingu według państw najwyższe wartości odnotowano w Czechach (81%), Wielkiej Brytanii (79%) i Rumunii (75%), a najniższe w Islandii (35%) i Słowenii (35%), Estonii (32%) i Czarnogórze (25%).

W prawie trzech czwartych badanych zakładów pracy w UE-28 (73%) deklarowano organizowanie dla swoich kierowników zespołów i  kierowników liniowych szkoleń w  zakresie zarządzania BHP w podlegających im zespołach. Procent ten wzrastał wraz z wielkością przedsiębiorstwa i był największy w  sektorach:

• budownictwa,
• gospodarowania odpadami,
• dostaw wody i 
• zaopatrywania w energię elektryczną (82%) oraz
• rolnictwa,
• leśnictwa i 
• rybactwa (81%).

W rankingu według państw szkolenia są przeprowadzane częściej w Czechach (94%), Włoszech (90%), Słowenii i Słowacji (84%), a rzadziej we Francji (46%), w Luksemburgu (43%) i w Islandii (38%).

Obecne ramy prawne dotyczące BHP pochodzą z 1989 r., kiedy to przyjęto europejską dyrektywę ramową w sprawie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy (dyrektywa 89/391/EWG). Podobnie jak w poprzednim badaniu ESENER, spełnienie obowiązków prawnych było najczęściej przywoływanym powodem zarządzania BHP (85% zakładów w UE-28), a wysoki odsetek respondentów wspomniał również spełnienie oczekiwań pracowników i ich przedstawicieli (79%) oraz unikanie kar nakładanych przez inspekcję pracy (78%).

Badanie ESENER-2 daje także wgląd w to, czy przedsiębiorstwa postrzegają zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jako ciężar. W przypadku pytania o to, czy złożoność obowiązków prawnych związanych z BHP uważana jest za przeszkodę dla zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, wyniki wynosiły od 67% we Włoszech do 14% na Litwie. Ponieważ wszystkie państwa członkowskie UE podlegają temu samemu prawodawstwu na poziomie UE, dane te uwydatniają różne sytuacje na szczeblu krajowym i wskazują na znaczenie ustawodawstwa krajowego, struktur wsparcia i innych zasobów.