Nowa metoda nauczania zmienia podejście do szkoleń bhp

Ponieważ tradycyjny system edukacyjny nie tylko nie rozwija, ale najczęściej także hamuje lub ogranicza naturalną tendencję do samorealizacji, od wielu lat poszukuje się alternatywnych metod i technik kształcenia. Biorąc pod uwagę ideę rozwoju przez całe życie oraz specyfikę uczenia się osób dorosłych, sformułowano nowe cele oddziaływań szkoleniowych. Zasadniczą funkcją nauczania stało się stymulowanie rozwoju, zdobywanie przez uczestnika szkolenia coraz wyższego poziomu świadomości i autonomii, umiejętności współdziałania, poczucia kompetencji oraz umiejętności samodzielnego poszukiwania wiedzy.

W obszarze szeroko pojętej edukacji pojawiło się więc nowe pojęcie metod aktywnych, które uwzględniają inny sposób patrzenia na cel edukacji. Zmienia też relację trener – uczestnik szkolenia. Inne znaczenie nadają też grupie i w związku z tym wprowadzają nowe techniki nauczania.

Podstawowe założenia tej metody uwzględniają emocjonalną stronę funkcjonowania człowieka, odwołują się do osobistych doświadczeń, wykorzystują dynamikę i potencjał grupy oraz podmiotowość relacji (uczestnik – uczestnik, trener – uczestnik). Różnice między tradycyjnymi metodami nauczania a metodami aktywnymi prezentuje tabela 1.

Tabela 1. Porównanie tradycyjnych metod nauczania z metodami aktywnymi

Źródło: opracowanie na podstawie: Łaguna M. (2008), Szkolenia. Jak je prowadzić, by... GWP, Gdańsk.; Kędzierska B., Znajmiecka-Sikora M. (2003), Zastosowanie aktywnej metody w edukacji, Innowacje w Edukacji, Instytut Postępowania Twórczego Nr 1/2003.

Nadal w szkoleniach bhp dominującą formą są szkolenia tradycyjne w grupach pracujących pod kierunkiem instruktora/wykładowcy w sali szkoleniowej. Jeżeli nawet wprowadzane są zmiany, to mają charakter fragmentaryczny. Wydaje się, że większość szkoleniowców uznaje, iż wystarczy wykorzystać w trakcie szkolenia kilka technik aktywizujących, aby zbudować zaangażowanie uczestników.

Upowszechniło się przekonanie, że znajomość i wykorzystywanie technik są cudownym środkiem, dzięki któremu prowadzący osiąga zamierzone rezultaty. Jest to całkowite odwrócenie rzeczywistego łańcucha przyczyn i skutków, w którym na początku jest potrzeba i motywacja do działania, a do nich dopiero jest dobrana technika, która wyzwala aktywność i dostarcza ram dla doświadczenia.

Znajomość ćwiczeń i ich struktur nie jest wystarczająca, aby pracować metodami aktywnymi. Niezbędna jest wiedza i umiejętności pracy z grupą, które pozwalają określić, w jakim momencie zastosować odpowiednią technikę i jak przygotować grupę do efektywnego jej wykorzystania.

Zmianie ulega funkcja pełniona przez trenera w procesie szkolenia. Zgodnie z zasadami konstruktywizmu wiedza jest tworzona przez jednostkę, nie jest natomiast czymś, co mogą przekazać bezpośrednio osoby szkolące. W związku z tym trener w trakcie szkolenia pełni niejako funkcję moderatora koordynującego przebieg całego procesu, ale nie narzuca swojego zdania i nie podsuwa gotowych odpowiedzi. Uczestnicy szkolenia niejako konstruują wiedzę drogą poszukiwań, osiągania i przekształcania napływających informacji – głównie dzięki współdziałaniu i osobistemu doświadczeniu.

W takim procesie kształcenia podkreślany jest aspekt samodzielności działania i świadomego samodoskonalenia. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera adekwatny dobór metod szkolenia do omawianej tematyki.