Będzie nowe uprawnienie inspektora PIP – nakaz przekształcenia umowy zlecenia w umowę o pracę

Pojęcie pracy – jako wydawałoby się podstawowe w obszarze prawa pracy – nie jest uregulowane. Uregulowane są jednak formuły, według których praca może być wykonywana. Podstawową jest oczywiście stosunek pracy i wszystko co się z nim kojarzy – czyli w pierwszej kolejności umowa o pracę. Zarówno stosunek pracy, jak i umowa o pracę uregulowana jest w podstawowym źródle prawa pracy, jakim jest Kodeks pracy. Wykonywanie pracy nie jest jednak, póki co, zastrzeżone wyłącznie dla pracowniczej formuły zatrudnienia. Przepisy dopuszczają bowiem możliwość wykonywania pracy na podstawie umów prawa cywilnego, w szczególności umowy zlecenie oraz umowy o dzieło.

Należy pamiętać, że praca wykonywana na podstawie stosunku pracy wiąże się z bardzo konkretnym schematem organizacyjnym w zakresie wykonywania pracy. Z definicji stosunku pracy wynika bowiem, że obowiązkiem pracownika jest wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy w miejscu i w czasie przez pracodawcę wyznaczonym. Natomiast obowiązkiem pracodawcy zatrudnianie pracownika za wynagrodzeniem.

Kierownicza rola podmiotu zatrudniającego, w tym bieżący monitoring procesu pracy, możliwość wydawania poleceń, które wiążą się z umówioną pracą – to przede wszystkim to, co odróżnia stosunek pracy od umów prawa cywilnego.

Częstym zjawiskiem, które jest weryfikowane przez inspektorów PIP, jest zatrudnianie pracobiorców na podstawie elastycznych form zatrudnienia, jakimi są umowy cywilnoprawne – z jednoczesną organizacją pracy przyjętą dla pracowniczej formuły zatrudnienia.

W sytuacji gdy, inspektor badając dany przypadek zatrudnienia ustali, z dużym prawdopodobieństwem, że wpisuje się on w stosunek pracy, a nie w umowę prawa cywilnego, według obowiązującego stanu prawnego, ma prawo wnieść powództwo ustalające do Sądu Pracy. Może również uczestniczyć, za zgodą osoby zainteresowane, w takim postępowaniu.

Od lat, co jakiś czas, pojawia się pomysł, aby inspektor pracy wyposażyć w nowe narzędzie – nakaz przekształcania umów prawa cywilnego w umowie o pracę. Oznaczałoby to, że inspektor w praktyce otrzyma kompetencje sądu – tyle, że w sprawie nie będzie zapadał wyrok, a będzie wydawana decyzja administracyjna.

Uwzględniając powyższe planowane zmiany w przepisach mają na celu wyposażyć inspektora w możliwość wydawania nakazu, na podstawie którego pracodawca zostanie przymuszony do przekształcenia umowy prawa cywilnego w umowę prawa pracy. Działoby się to niezależnie od woli podmiotów zatrudniającego oraz samego zatrudnionego.

Z drugiej jednak strony należy pamiętać, że specjalista spoza zakładu pracy nie ma z mocy prawa statusu pracownika. To niejako spowoduje, że inspektor nie będzie miał możliwości wydania nakazu przekształcającego umowę prawa cywilnego w umowę prawa pracy. Co najwyżej, będzie możliwość wymuszenia, aby organizacja pracy specjalisty zewnętrznego była wykonywana w warunkach charakterystycznych dla umowy cywilnoprawnej, a nie umowy prawa pracy.