Nakaz PIP zatrudnienia w służbie BHP na podstawie stosunku pracy – czy to możliwe?

Zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wymaga prowadzenia regularnego monitoringu stanu bezpieczeństwa. Samo przebrnięcie przez proces oceny ryzyka zawodowego, badań i pomiarów środowiska pracy, zapewnienie pracownikom badań profilaktycznych oraz szkoleń BHP nie sprawia, że proces pracy będzie mógł się toczyć dalej z pominięciem bieżącego nadzoru.

Zatrudnienie przekraczające 100 pracowników, zgodnie z art 237¹¹ Kodeksu pracy rodzi na pracodawcy obowiązek utworzenia służby BHP, która pełni funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Szczegółowe kwestie funkcjonowania takiej służby uregulowane są w rozporządzeniu w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Powyższe rozporządzenie regulujące funkcjonowanie służby BHP ma zastosowanie do ogółu pracodawców – niezależnie od tego czy zatrudniający należy do sfery publicznej, prywatnej, czy prowadzi zakład produkcyjny, czy być może jest placówką medyczną.

Pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę BHP, albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby BHP w niepełnym wymiarze czasu pracy. Pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 1 pracownika służby BHP na każdych 600 pracowników.

Co jednak jeżeli pracodawca zaryzykuje i utworzy formalnie służbę BHP, jednak pracę w niej będzie wykonywał specjalista spoza zakładu pracy zatrudniony na podstawie umowy prawa cywilnego? A może nawet nie tyle specjalista spoza zakładu pracy, co osoba zatrudniona w służbie BHP, jednak na podstawie elastycznej formuły zatrudnienia?

Powyższa opcja jest oczywiście lepsza niż zupełne zignorowanie obowiązku powierzenia komukolwiek zadań służby BHP. Jednak inspektor pracy w przypadku kontroli nie przejdzie obok takiej sytuacji obojętnie.

Pytanie, czy inspektor będzie miał prawo wydać nakaz przekształcający umowę prawa cywilnego w umowę prawa pracy? Na powyższe pytanie należy odpowiedzieć przecząco – NIE. Obecnie inspektorzy nie posiadają bowiem stosownego instrumentu w arsenale środków prawnych, który byłby nakazem przekształcającym umowy cywilnoprawne w umowy prawa pracy.

Inspektor oczywiście zakwestionuje taką sytuację i zobowiąże pracodawcę do zatrudnienia w służbie BHP pracownika, w wymiarze czasu pracy umożliwiającym realizację pełnego zakresu obowiązków służby BHP.

Co jednak, w sytuacji gdy w służbie BHP będzie zatrudniona osoba na podstawie umowy prawa cywilnego, np. na zlecenie, jednak sposób zorganizowania jej pracy będzie korespondował z definicją stosunku pracy?

W powyższym przypadku inspektor również nie wyda nakazu przekształcającego umowę cywilnoprawną w umowę prawa pracy. Jednak inspektor będzie miał prawo wydać wystąpienie na podstawie, którego zobowiąże pracodawcę do modyfikacji podstawy prawnej zatrudnienia. Inspektor będzie miał również prawo wytoczyć powództwo, a za zgodą osoby zainteresowanej uczestniczyć w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach ustalenia istnienia stosunku pracy.

W przyszłości sytuacja może ulec zmianie ponieważ, co jakiś czas wraca pomysł wyposażenia inspektorów pracy w możliwość przekształcania w drodze decyzji administracyjnej umowy cywilnoprawnej w umowę prawa pracy. Wydaje się jednak, że wyposażenie inspektorów w uprawnienie zastrzeżone dla sądów powszechnych nie jest do końca przemyślanym rozwiązaniem. Chodzi tu nie tylko o kwalifikacje inspektorów w porównaniu przykładowo z kwalifikacjami osób orzekających w sądach, które bez wyjątku muszą mieć wykształcenie prawnicze, ale również fakt, iż rozstrzygnięcie w sprawie kwalifikowania danego przypadku następowałoby na drodze administracyjnej.